4 એપ્રિલ ના રોજ સમગ્ર વિશ્વમાં આંતરરાષ્ટ્રીય ખનિજ દિવસ તરીકે ઉજવણી કરવામાં આવે છે. આ દિવસના ઉપક્રમે, ખનિજોના સંતુલિત ઉપયોગ અને સંવર્ધનની જરૂરિયાત અંગે જનજાગૃતિ ફેલાવવાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય છે. ખનિજો પ્રકૃતિ દ્વારા મળેલ અમૂલ્ય ભેટ છે, જેનું જીવનના દરેક ક્ષેત્રમાં મહત્વપૂર્ણ યોગદાન છે. વિજ્ઞાન, ઔદ્યોગિક વિકાસ, આરોગ્ય, ખેતી, અને આધુનિક ટેકનોલોજી સહિત, ખનિજોના ઉપયોગ વિના માનવજીવનની કલ્પના પણ શક્ય નથી.
ખનિજોની અગત્યતા :
ખનિજોના વિવિધ પ્રકારો છે જેમ કે લોખંડ, કોપર, ગોલ્ડ, સિલ્વર, એલ્યુમિનિયમ, કોલસો, પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ, જેનો ઉપયોગ રોજિંદા જીવનમાં થાય છે. ઈલેક્ટ્રોનિક ઉપકરણો, વાહન ઉદ્યોગ, બાંધકામ ક્ષેત્ર અને વિજ્ઞાનના પ્રયોગોમાં ખનિજ એક મહત્વપૂર્ણ તત્વ છે. છતાં, એક સત્ય એ છે કે આ સંસાધનો મર્યાદિત છે અને જો અમે તેનો યોગ્ય ઉપયોગ કરીશું નહીં, તો ભવિષ્યમાં તે ખતમ થવાના સંજોગો ઊભા થશે.
વિશ્વભરમાં ખનિજોની ઓટ અને ચિંતાઓ :
અત્યારની ઝડપી ઉદ્યોગીકરણ અને આધુનિકીકરણના યુગમાં ખનિજોની અનિયમિત ખાણકામ અને વધતા શોષણને કારણે કુદરતી સંસાધનો ઓછા થઈ રહ્યા છે. આથી, ખનિજોના અતિશય શોષણને અટકાવવા માટે રીસાયકલ (Recycle) અને પુનઃઉપયોગ (Reuse) જેવા વિકલ્પો પર ધ્યાન આપવું જોઈએ.
અધિક ધોરણે ખનિજોના ખોદકામને કારણે પર્યાવરણ પર પણ પ્રભાવ પડી રહ્યો છે, જેમ કે જમીનની નુકસાની, જંગલોની કાપણી, પાણીના સ્તરના ઘટાડા અને હવામાં પ્રદૂષણ. આ માટે, સરકાર અને સ્થાનિક સંસ્થાઓ દ્વારા ખનિજોના સંતુલિત ખોદકામ માટે કડક નીતિઓ બનાવવી જરૂરી છે.
સતત વિકાસ માટે પગલાં :
ખનિજોના સમજી વિસર્જન અને સંવર્ધન તરફ ધ્યાન આપવું. ખનિજોના રિસાયકલિંગ (Recycling) દ્વારા નવીન વિકલ્પો શોધવા. શોધ અને ટેક્નોલોજી દ્વારા ખનિજોના વ્યાપક ઉપયોગને અસરકારક બનાવવો. પ્રકૃતિ અને પર્યાવરણનું રક્ષણ માટે ખનિજોના જવાબદાર ઉપભોગ તરફ જવા પ્રેરણા આપવી. આંતરરાષ્ટ્રીય ખનિજ દિવસ આપણને યાદ અપાવે છે કે આ મર્યાદિત કુદરતી સંપત્તિઓનું બચાવ એ માત્ર સરકાર અથવા ઉદ્યોગોની જવાબદારી નથી, પણ દરેક વ્યક્તિએ તેના સાચા અને સમજી વિસર્જન માટે જવાબદારી સ્વીકારવી જોઈએ.
-મિતલ ખેતાણી (મો. 98242 21999)
