સુપ્રીમ કોર્ટે કચરાના નિકાલ માટે કરવામાં આવી રહેલા પરીક્ષણ પર રોક લગાવવાનો ઇનકાર કર્યો
Bhopal ,તા.૨૮
ભોપાલમાં ૩૩૭ ટનની યુનિયન કાર્બાઇડ ફેક્ટરીમાંથી ૧૦ ટન કચરો ટ્રાયલ ધોરણે બાળવાની પ્રક્રિયાનો પ્રથમ તબક્કો મધ્યપ્રદેશના પીથમપુર ઔદ્યોગિક વિસ્તારમાં ’કચરાના નિકાલ પ્લાન્ટ’ ખાતે શરૂ થયો છે. આ અંગે માહિતી આપતા અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે ગુરુવારથી શરૂ થયેલી આ પ્રક્રિયા માટે કડક સુરક્ષા વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. અગાઉ, સુપ્રીમ કોર્ટે ધાર જિલ્લાના પીથમપુર ખાતે એક ખાનગી કંપની દ્વારા સંચાલિત પ્લાન્ટમાં ૧૯૮૪ની ભોપાલ ગેસ દુર્ઘટના સંબંધિત કચરાના સ્થાનાંતરણ અને નિકાલના નિર્દેશ આપતા મધ્યપ્રદેશ હાઈકોર્ટના આદેશમાં દખલ કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો.
જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ અને એજી મસીહની બેન્ચે યુનિયન કાર્બાઇડ ઇન્ડિયા લિમિટેડ પ્લાન્ટમાંથી કચરાના નિકાલ અંગે ગુરુવારે યોજાનારી ટ્રાયલ પર સ્ટે મૂકવાનો પણ ઇનકાર કર્યો હતો. રાજ્ય સરકારના જણાવ્યા અનુસાર, યુનિયન કાર્બાઇડ ફેક્ટરીના કચરામાં બંધ યુનિટના પરિસરની માટી, રિએક્ટરના અવશેષો, સેવિન (જંતુનાશક) અવશેષો, નેપ્થલ અવશેષો અને ’અર્ધ-પ્રક્રિયા કરેલ’ અવશેષોનો સમાવેશ થાય છે. રાજ્ય પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડ કહે છે કે વૈજ્ઞાનિક પુરાવા મુજબ, આ કચરામાં સેવિન અને નેપ્થોલ નામના રસાયણોની અસર હવે ’લગભગ નહિવત્’ થઈ ગઈ છે.
બોર્ડના જણાવ્યા અનુસાર, હાલમાં આ કચરામાં મિથાઈલ આઈસોસાયનેટ ગેસની હાજરી નથી અને તેમાં કોઈ કિરણોત્સર્ગી કણો નથી. બોર્ડના પ્રાદેશિક અધિકારી શ્રીનિવાસ દ્વિવેદીએ જણાવ્યું હતું કે, ’યુનિયન કાર્બાઇડ ફેક્ટરીમાંથી પાંચ પ્રકારના કચરાને પીથમપુરના ’વેસ્ટ ડિસ્પોઝલ પ્લાન્ટ’ ખાતે મિક્સરનો ઉપયોગ કરીને યોગ્ય પ્રમાણમાં ભેળવવામાં આવશે અને તેમાંથી ૧૦ ટન ઇન્સિનરેટરમાં નાખવામાં આવશે.’ આ પહેલાં, ઇન્સિનરેટરને ખાલી કરીને તેનું તાપમાન ૮૫૦ ડિગ્રી સેલ્સિયસ સુધી વધારવામાં આવશે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે કચરાને સળગતા ઇન્સિનરેટરમાં નાખવાની પ્રક્રિયા શુક્રવારે સવારે ૧૦-૧૧ વાગ્યાની આસપાસ શરૂ થવાની ધારણા છે અને ટ્રાયલ ધોરણે ૧૦ ટન કચરો બાળવામાં લગભગ ૭૨ કલાક લાગશે.
દ્વિવેદીએ જણાવ્યું હતું કે સમગ્ર નિકાલ પ્રક્રિયા દરમિયાન ઉત્પન્ન થતો ઘન કચરો, પાણી અને વાયુઓનો પણ યોગ્ય રીતે નિકાલ કરવામાં આવશે. તેમણે કહ્યું કે કચરાના નિકાલમાં રોકાયેલા યુનિયન કાર્બાઇડના કામદારોના રક્ષણ માટે, તેમને માસ્ક, ગોગલ્સ, મોજા અને અન્ય સાધનો પૂરા પાડવામાં આવ્યા છે. એક પોલીસ અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે પીથમપુર ઔદ્યોગિક વિસ્તારમાં કચરાના નિકાલની પ્રક્રિયા શરૂ થઈ ગઈ હોવાથી સુરક્ષા વધારી દેવામાં આવી છે. તેમણે કહ્યું કે આ વિસ્તારમાં ૨૪ પોલીસ સ્ટેશનના લગભગ ૫૦૦ પોલીસકર્મીઓ તૈનાત કરવામાં આવ્યા છે અને વરિષ્ઠ પોલીસ અને વહીવટી અધિકારીઓ પણ સ્થળ પર હાજર છે.
તમને જણાવી દઈએ કે ૨ અને ૩ ડિસેમ્બર ૧૯૮૪ ની રાત્રે ભોપાલમાં યુનિયન કાર્બાઇડ ફેક્ટરીમાંથી અત્યંત ઝેરી મિથાઈલ આઇસોસાયનેટ ગેસ લીક થયો હતો. તેમાં ઓછામાં ઓછા ૫,૪૭૯ લોકો માર્યા ગયા અને હજારો લોકોને અપંગ બનાવ્યા. તેને વિશ્વની સૌથી ખરાબ ઔદ્યોગિક આપત્તિઓમાંની એક ગણવામાં આવે છે. ભોપાલમાં બંધ યુનિયન કાર્બાઇડ ફેક્ટરીમાંથી ૩૩૭ ટન કચરાના નિકાલની યોજનાના ભાગ રૂપે, તેને ૨ જાન્યુઆરીએ રાજ્યની રાજધાનીથી લગભગ ૨૫૦ કિમી દૂર પીથમપુરમાં એક ઔદ્યોગિક કચરાના નિકાલ પ્લાન્ટમાં લઈ જવામાં આવ્યો હતો.
