Ahmedabad,તા.28
ગુજરાત હાઈકોર્ટે પુત્રીના વારસા હકોને મજબૂત કરતા એક મહત્ત્વપૂર્ણ ચુકાદામાં, આંતર-જ્ઞાતિય લગ્ન કરવા બદલ કથિત રીતે પરિવારે ત્યજી દીધેલી મહિલા દ્વારા દાખલ કરાયેલા વારસાગત સંપત્તિના હિસ્સા માટેના દાવાને પુનઃસ્થાપિત કર્યો છે.
જસ્ટિસ એ.વાય. કોગજે અને જસ્ટિસ જે.એલ. ઓડેદરાની ડિવિઝન બેન્ચે ટ્રાયલ કોર્ટના એ આદેશને રદ કર્યો હતો, જેમાં દાવો મોડો દાખલ થયો હોવાનું કહીને તેને ફગાવી દેવાયો હતો. હાઈકોર્ટે ચુકાદો આપ્યો કે પુત્રીના પિતાની સંપત્તિમાંના હકનો ત્યાં સુધી અંત આવતો નથી જ્યાં સુધી તે પોતે પોતાના હકનો ત્યાગ ન કરે.
આ કેસ અમદાવાદના ચેનપુર ગામની વારસાગત ખેતીની જમીનમાં પોતાના આઠમા ભાગના હિસ્સા માટે દાવો કરનાર એક મહિલા દ્વારા દાખલ કરાયો હતો. તેની અરજી મુજબ, તેના પિતાના અવસાન પછી 1986માં વિવાદ શરૂ થયો હતો. પરિવારની ઈચ્છા વિરૂધ્ધ જઈને અન્ય જ્ઞાતિમાં લગ્ન કરવા બદલ તેના પરિવારે તેની સાથેના સંબંધો તોડી નાખ્યા હતા.
જાન્યુઆરી 1987માં, તેના ભાઈઓએ મહેસૂલી રેકોર્ડમાં વારસદાર તરીકે પોતાનાં નામ નોંધાવ્યા, પરંતુ તેણીના નામનો સમાવેશ કર્યો નહોતો. મહિલાના વકીલે દલીલ કરી હતી કે તેને આ બાકાત રાખવા અંગે દાયકાઓ સુધી જાણ નહોતી. તેણીએ દાવો કર્યો કે જૂન 2018માં જ્યારે તેણીને ખબર પડી કે તેના ભાઈઓએ એક વારસાગત મિલકત વેચી દીધી છે અને બાકીની જમીન વેચવાનું આયોજન કરી રહ્યા છે, ત્યારે જ તેને આ ભૂલ વિશે જાણ થઈ. ત્યાર બાદ તેણીએ પોતાનો કાયદેસરનો હિસ્સો મેળવવા માટે દાવો દાખલ કર્યો.
અમદાવાદ (ગ્રામ્ય)ના બીજા એડિશનલ સિનિયર સિવિલ જજે કોઈ ટ્રાયલ વિના સુઓ-મોટો તેનો દાવો ફગાવી દીધો હતો. ટ્રાયલ કોર્ટે ચુકાદો આપ્યો કે તેનો કેસ `સમય મર્યાદા દ્વારા બાધિત’ છે, અને દલીલ કરી કે દાવો દાખલ કરવાની 12 વર્ષની કાનૂની સમય મર્યાદા તેના પિતાના અવસાન (1986)થી શરૂ થઈ હતી, નહીં કે જ્યારે તેને બાકાત રાખવા વિશે જાણ થઈ. હાઈકોર્ટે આ તર્કને `ભ્રમ’ ગણાવ્યો.
બેન્ચે ચુકાદો આપ્યો કે પુત્રીને તેના બાકાત રાખવા વિશે ક્યારે જાણ થઈ, તે હકીકત અને કાયદાનો એક મિશ્ર પ્રશ્ન છે જે પુરાવા સાંભળ્યા વિના નક્કી કરી શકાય નહીં. કોર્ટે જણાવ્યું કે અરજકર્તાનો 2018માં જ જાણ થવાનો દાવો પ્રારંભિક તબક્કે જ ફગાવી શકાય નહીં.
હાઈકોર્ટે ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે ટ્રાયલ કોર્ટ ફક્ત એવું માની ન શકે કે પુત્રીને 1987ની મહેસૂલી નોંધ વિશે જાણ હતી, ખાસ કરીને જ્યારે તેણીએ દલીલ કરી હતી કે તેને ક્યારેય સૂચિત કરવામાં આવી નહોતી.
સૌથી મહત્ત્વની વાત એ છે કે, હાઈકોર્ટે હિંદુ ઉત્તરાધિકાર અધિનિયમ હેઠળ પુત્રીના વારસાના હકોની મજબૂતાઈની પુષ્ટિ કરી. બેન્ચે અવલોકન કર્યું કે પુત્રીનો સહભાગી તરીકેનો હક કાયદેસર રીતે માન્ય છે. તેણે જણાવ્યું કે ભાઈ-બહેનોના હક `સંપૂર્ણ’ થઈ ગયા છે તેવું તારણ કાઢવામાં ટ્રાયલ કોર્ટ ખોટી હતી.
ચુકાદામાં નોંધ લેવાઈ કે રેકોર્ડ પર `કોઈ ભાગલા પાડ્યા જ નહોતા’ જેનાથી પુત્રીનો હિસ્સો કાયદેસર રીતે સમાપ્ત થઈ શકે. માત્ર મહેસૂલી રેકોર્ડમાંથી તેનું નામ ગાયબ હોવાથી સંપત્તિ પરનો તેનો અંતર્ગત હક ભૂંસાઈ જતો નથી. હાઈકોર્ટે ટ્રાયલ કોર્ટના આદેશને રદ કર્યો અને સ્પેશિયલ સિવિલ સૂટને પુનઃસ્થાપિત કરવાનો અને ગુણવત્તાના આધારે ઝડપથી સુનાવણી હાથ ધરવાનો આદેશ આપ્યો.
