Mumbai,તા.14
આપણા જ ઘરમાં લાખોની સંખ્યામાં સૂક્ષ્મ જીવાત આપણી મૃત ત્વચા ખાઈને જીવે છે. આ જંતુનો મળ શ્વસનતંત્ર માટે નુકસાનકારક છે એટલે ઘરમાં ધૂળ-રજકણ એકઠી થાય એ પહેલાં જ એની નિયમિત સફાઈ કરવી જરૂરી છે
વરસાદ શરૂ થયો છે એટલે હવે મુંબઈમાં ભેજ અને ગરમીને કારણે બફારો શરૂ થયો છે. આ સીઝન ડસ્ટ માઈટ્સ એટલે કે ધૂળમાં રહેતા સૂક્ષ્મ જંતુઓને ફૂલવાફાલવા માટે બેસ્ટ ગણાય. બફારાની સીઝન સિવાય પણ આપણાં ઘરોમાં ધૂળ અને કચરાની અંદર લાખોની સંખ્યામાં જંતુઓ રહેતા હોય છે. આ જંતુઓને કારણે અસ્થમા અને શ્વસનતંત્રની તકલીફો વકરે છે. ક્રોનિક અસ્થમાના દરદીઓને જ નહીં, ઘણી વાર સામાન્ય લોકોને પણ રાતે અચાનક ઊંઘમાંથી ઊઠી જવાય છે અને શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થાય છે. આનું સઘળું શ્રેય આપણા જ ઘરમાં ફાલી રહેલી ડસ્ટ માઈટ છે.
આ અતિસૂક્ષ્મ જીવાણુઓ છે જે ધૂળ અને રજકણમાં રહે છે અને એ જ ખાઈને જીવે છે. એ આઠ પગવાળી રેકટેન્ગ્યુલર શેપની જીવાત હોય છે. એનો કલર ક્રીમી બ્લુ હોય છે. એ ૪૨૦ માઈક્રોમીટર પહોળાઈની હોવાથી નરી આંખે નથી દેખી શકાતી, માત્ર માઈક્રોસ્કોપ વડે જ દેખી શકાય છે. ત્રણથી ચાર મહિનાનું એનું જીવન હોય છે. ૨૦થી ૩ ૦ ડિગ્રી સેલ્સિયસ તાપમાને જ્યારે હ્યુમિડિટી ૫૦ ટકાથી વધી જાય ત્યારે એ ખૂબ કમ્ફર્ટેબલી રહે છે અને એનો વ્યાપ પણ વધે છે. આ જીવાત પોતે કોઈ જ ડિસીઝ નથી ફેલાવતી, પરંતુ એ જે મળ કાઢે છે એ ડેન્જરસ હોય છે. આ જીવત ધૂળની રજકણ ઉપરાંત માનવ તેમજ પ્રાણીના શરીરની મૃત ત્વચા તેમજ ડેન્ડ્રફ ખાઈને જીવે છે. એક વ્યક્તિના શરીરમાંથી રોજ સરેરાશ ૧.૫ ગ્રામ મૃત ત્વચા છૂટી પડે છે. આટલી ડસ્ટ દસ લાખ જીવતાનું પેટ ભરવા માટે પૂરતી હોય છે. જીવાત પોતે નુકસાનકારકર નથી. એ આપણને કરડતી નથી, પરંતુ એના મળમાં રહેલાં ખાસ કેમિકલ્સ શ્વસનતંત્રને નુકસાન કરે છે. આ ડસ્ટ માઈટ મોટાભાગે જૂના ફર્નિચર તેમજ બેડશીટ્સ, કવર, કુશન, બ્લેન્કેટસ, કાર્પેટ, પડદા, ટેબલ-ક્લોથ તેમ કિચનમાં વપરાતા કપડા અને ફર્નિચરમાં ભરાઈ રહે છે. એક ડસ્ટ માઈટ ત્રણથી ચાર મહિના જીવે એ દરમિયાન એના શરીરના વજન કરતાં ૨૦૦ ગણો વધુ મળ બહાર કાઢી ચૂકી હોય છે. આ મળ ઘરમાં ખુલ્લા વપરાશમાં મુકાયેલાં કપડાંમાં અંદરની તરફ ચોંટી રહે છે. એટલે કે જીવાત મરી જાય તો પણ એનો મળ માણસને પજવવા પાછળ રહી જાય છે.
ડસ્ટ માઈટ પોતે અતિસૂક્ષ્મ હોય છે અને એનો મળ પણ સૂક્ષ્મ હોય છે. મળ પણ નરી આંખે જોઈ નથી શકાતો. આપણને લાગે કે ચાદર ચોખ્ખી જ છે, પરંતુ એની અંદર લાખોની સંખ્યામાં ડસ્ટ માઈટ હોય અને એના કરતાં પાંચગણો એનો મળ પણ હોય એવું બની શકે છે.
છુટકારો મેળવવા શું કરવું?
સૂકી ગરમી : ચાદર, બ્લેન્કેટ, પડદા, કવર જેવાં કપડાંને ગરમ પાણીમાં ધોવા જોઈએ. ચોમાસાની સીઝનમાં એ બરાબર સુકાઈ જાય પછી જ વપરાશમાં લેવાં. કપડાં વોશિંગ મશીનમાં ડ્રાય કરીને વાપરી શકાય. કપડાની તમામ ચીજો વાપરતાં પહેલાં ઇસ્ત્રી કરેલી હોય એ જરૂરી છે.
૬૦ ડિગ્રી સેલ્સિયસ તાપમાન અથવા તો ફ્રીઝિંગ ઠંડક આ બે એવાં એકસ્ટ્રીમ વાતાવરણ છે જેમાં ડસ્ટ માઈટ ટકી નથી શકતી. ઘરમાં ભેજ રહેતો હોય તો હીટર ચાલુ કરીને ભેજ દૂર કરવો જોઈએ. એસીથી પણ ભેજનું પ્રમાણ ઘટે છે. એસી ધરાવતાં ઘરોમાં ડસ્ટ માઈટનો ફાલ ઓછો જોવા મળે છે.
વેક્યુમ કલીનર: સામાન્ય વેક્યુમ કલીનરથી કાર્પેટ જેવા જાડા ફેબ્રિકમાંથી ડસ્ટ માઈટ દૂર નથી થતી. ૧૦૦૦ વોટ્સથી ધૂળ ખેંચે એવા સ્ટ્રોંન્ગ વેક્યુમ કલીનરથી કાર્પેટ તેમ જ સોફા પરના કપડાંને રોજ સાફ કરવાં જરૂરી છે.
ફર્નિચર પોલિશ: ઘરમાં જૂનું ફર્નિચર હોય તો એ ડસ્ટ માઈટનો અડ્ડો બની શકે છે. જો નવું ફર્નિચર વસાવી શકો એમ ન હો તો એટલીસ્ટ એને નિયમિત પોલીશ કરાવી લેવી જોઈએ, જેથી એનાં પોલાણવાળાં છિદ્રો પુરાઈ જાય છે.
