મહાયુતિ તરફથી ન તો મુખ્યમંત્રીનો કોઈ ચહેરો છે કે ન તો મહાવિકાસ આઘાડી તરફથી કોઈના નામની જાહેરાત કરવામાં આવી છે.
Maharashtra,તા.૧૮
મહારાષ્ટ્રમાં વિધાનસભા ચૂંટણી પ્રચાર હવે અંતિમ તબક્કામાં છે. રાજ્યની ૨૮૮ બેઠકો પર ૨૦ નવેમ્બરે મતદાન થશે. આવી સ્થિતિમાં, અભિયાન ૪૮ કલાક અગાઉ એટલે કે ૧૮મી નવેમ્બરની સાંજે બંધ થઈ જશે. આ વખતે ચૂંટણી લડાઈ મુખ્યત્વે બે ગઠબંધન વચ્ચે છે. એક તરફ સત્તાધારી મહાયુતિ છે તો બીજી તરફ વિપક્ષ મહાવિકાસ આઘાડી છે. બંને ગઠબંધનના નેતાઓ ચૂંટણી પ્રચારમાં મતદારોને રીઝવવા માટે તમામ શક્ય પ્રયાસો કરી રહ્યા છે જેથી તેઓ વિજય હાંસલ કરી શકે. આ ચૂંટણીમાં મુખ્યમંત્રી પદને લઈને પણ શંકાનો માહોલ છે. મહાયુતિ તરફથી ન તો મુખ્યમંત્રીનો કોઈ ચહેરો છે કે ન તો મહાવિકાસ આઘાડી તરફથી કોઈના નામની જાહેરાત કરવામાં આવી છે.
મુખ્યમંત્રીના નામ અંગે સ્થિતિ સ્પષ્ટ ન હોવાથી મહાયુતિ અને મહાવિકાસ આઘાડી બંનેમાં તેના માટે ઘણા દાવેદારોની વિચારણા કરવામાં આવી રહી છે. મહાયુતિની વાત કરીએ તો મુખ્યમંત્રી પદ માટે ત્રણ દાવેદારોની વિચારણા કરવામાં આવી રહી છે. મહાવિકાસ આઘાડીની બાજુમાં પણ લગભગ આવી જ સ્થિતિ છે. અહીં ઉદ્ધવ ઠાકરે વિશે એવું કહેવાય છે કે તેઓ પહેલેથી જ પોતાને સીએમ પદની રેસમાં માની રહ્યા છે પરંતુ કોઈએ તેમનું નામ લીધું નથી. તે જ સમયે, નાના પટોલે કોંગ્રેસ તરફથી સૌથી મોટો ચહેરો છે. આવી જ સ્થિતિ શરદ પવારના જૂથ દ્ગઝ્રઁમાં પણ જોવા મળી છે. શરદ જૂથ તરફથી સુપ્રિયા સુલેનું નામ ચર્ચામાં છે, પરંતુ નામની જાહેરાત કરવામાં આવી નથી.
હાલમાં સરકારની કમાન ચોક્કસપણે એકનાથ શિંદેના હાથમાં છે, પરંતુ મુખ્યમંત્રી પદના દાવેદારોમાં એનસીપી નેતા અજિત પવાર અને ભાજપના નેતા દેવેન્દ્ર ફડણવીસ પણ લાઇનમાં છે. ફડણવીસ સમયાંતરે એકનાથ શિંદેના વખાણ કરતા જોવા મળ્યા છે, પરંતુ હજુ સુધી સીએમ પદને લઈને કંઈ કહ્યું નથી. શિંદે ચોક્કસ મુખ્યમંત્રી છે, પરંતુ જો મહાયુતિ આ ચૂંટણી જીતશે તો તેની બેઠક અકબંધ રહેશે કે કેમ તેની શંકા છે. તેની પાછળ ઘણા કારણો છે.
મહાયુતિમાં બેઠકોની વહેંચણીની વાત કરીએ તો, ભાજપ સૌથી વધુ ૧૪૯ બેઠકો પર ચૂંટણી લડે છે જ્યારે શિંદે જૂથની શિવસેના ૮૧ બેઠકો પર અને અજિત પવારની એનસીપી ૫૯ બેઠકો પર ચૂંટણી લડી રહી છે. સીટોની વહેંચણીમાં ભાજપનો જ હાથ હોય તેવું લાગી રહ્યું છે. ભાજપ પાસે બહુમતી કરતાં વધુ બેઠકો છે. શિંદે સરકારમાં ડેપ્યુટી સીએમની ભૂમિકામાં હોવા છતાં દેવેન્દ્ર ફડણવીસ પણ ભાજપ તરફથી મુખ્યમંત્રી રહી ચૂક્યા છે. તેથી મુખ્યમંત્રી પદ માટેની તેમની દાવેદારીને નકારી શકાય તેમ નથી. જો કે મતદાનના બે દિવસ પહેલા પણ તમામ નેતાઓ મુખ્યમંત્રી પદને લઈને મૌન છે.
મહાવિકાસ આઘાડીમાં પણ આવી જ સ્થિતિ છે. અહીં સીએમ પદના દાવેદારો ઘણા છે, પરંતુ પક્ષોના નેતાઓ મૌન છે. મહાવિકાસ આઘાડીમાં મહિલાઓની ભૂમિકા અંગે પણ ચર્ચા ચાલી રહી છે. શરદ પવારે એમ પણ કહ્યું છે કે મહિલા મુખ્યમંત્રી બનવામાં કોઈ વાંધો નથી. આ પછી સુપ્રિયા સુલેના નામને લઈને ચર્ચા શરૂ થઈ ગઈ છે. ઉદ્ધવ ઠાકરેનું નામ પણ મુખ્યપ્રધાન પદના ઉમેદવાર બનવા માટે શરૂઆતમાં ઉછળ્યું હતું. ઘણા પ્રસંગોએ તે ફિલ્ડિંગને સજાવતો પણ જોવા મળ્યો છે. સીટોની વાત કરીએ તો આ ત્રણેય પક્ષો લગભગ સમાન સંખ્યામાં સીટો પર ચૂંટણી લડી રહ્યા છે.
મહાવિકાસ આઘાડીમાં કોંગ્રેસ પણ મુખ્યમંત્રીના ચહેરા પર મૌન છે. રાજકીય વર્તુળોમાં એવું ચર્ચાઈ રહ્યું છે કે જો નામ આગળ લઈ જવાની વાત આવે તો પાર્ટી નાના પટોલેને આગળ કરી શકે છે, પરંતુ હાલમાં તમામની નજર ચૂંટણી પર છે. મહારાષ્ટ્રમાં નાના પટોલેની ગણતરી પાર્ટીના વરિષ્ઠ અને શક્તિશાળી નેતાઓમાં થાય છે. તે પોતાની ઓળખ એક મોટા મરાઠી નેતા તરીકે પણ આપે છે. એક રીતે એમ કહી શકાય કે મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભા ચૂંટણીમાં મુખ્યમંત્રી પદ માટે ૬ દાવેદારો મેદાનમાં છે. મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભા ચૂંટણી મરાઠા વિરુદ્ધ ઓબીસી અને ધનગર વિરુદ્ધ આદિવાસી આરક્ષણની રાજકીય ગરમાવો વચ્ચે યોજાઈ રહી છે. મહારાષ્ટ્રની ચૂંટણી જંગ જીતવા માટે ભાજપની આગેવાની હેઠળની મહાયુતિ અને કોંગ્રેસના નેતૃત્વવાળી મહા વિકાસ આઘાડી જાતિના આધારે રાજકીય એજન્ડા સેટ કરી રહી છે. જેના કારણે સમગ્ર ચૂંટણી ખર્ચની રાજનીતિ પર કેન્દ્રિત થઈ રહી છે, જેના પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે સત્તાની દશા અને દિશા આનાથી જ નક્કી થવાની છે?
કોંગ્રેસ અને તેના સાથી પક્ષો ઉદ્ધવ ઠાકરેની શિવસેના (યુબીટી) અને શરદ પવારની એનસીપી એસપીએ ૨૦૨૪ની લોકસભાની ચૂંટણીમાં દલિત-ઓબીસી મતોને પોતાની તરફેણમાં આકર્ષવા માટે ’બંધારણ અને આરક્ષણ’ની કથા નક્કી કરી હતી, જેનો ફાયદો પણ તેમને મળ્યો હતો. . વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં પણ મહા વિકાસ આઘાડીએ તેનું સમગ્ર રાજકારણ આ એજન્ડા પર આધારિત કર્યું છે. કોંગ્રેસ-ઉદ્ધવ અને શરદ પવારની રાજકીય ત્રિપુટીને એક જ વ્યૂહરચનાથી હરાવવા માટે ભાજપ અને મહાયુતિ પક્ષોએ રણનીતિ બનાવી છે. આ રીતે મહાયુતિ મજબૂત સોશિયલ એન્જિનિયરિંગ દ્વારા મહારાષ્ટ્રમાં સત્તા પર પોતાનું વર્ચસ્વ જાળવી રાખવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે.મહારાષ્ટ્રના જાતિ સમીકરણમાં મરાઠા સમુદાયની વસ્તી સૌથી વધુ છે, જેના કારણે મરાઠા સમુદાય લાંબા સમયથી રાજ્યમાં સત્તા પર છે. રાજ્યમાં મરાઠાઓની વસ્તી લગભગ ૨૮ ટકા, દલિતો ૧૨ ટકા અને મુસ્લિમ ૧૨ ટકા છે. મહારાષ્ટ્રમાં, આદિવાસી વસ્તી ૮ ટકા અને ઓબીસી ૩૮ ટકાની વચ્ચે છે અને વિવિધ જાતિઓમાં વહેંચાયેલી છે. બ્રાહ્મણ અને અન્ય સમુદાયોની વસ્તી ૮ ટકા છે.
રાજ્યનું સમગ્ર રાજકારણ લાંબા સમયથી મરાઠા અને બિન-મરાઠાના રાજકીય સમીકરણ પર ટકેલું છે. રાજ્યમાં બિન-મરાઠા જાતિઓમાં મુખ્યત્વે બ્રાહ્મણો, દલિતો, ઓબીસી અને મુસ્લિમોનો સમાવેશ થાય છે. ભાજપ અને શિવસેના વચ્ચે વિભાજન પહેલા શિવસેનાનો આધાર બિન-મરાઠા જાતિના લોકોમાં હતો. ભાજપ ઓબીસી દ્વારા મહારાષ્ટ્રમાં પોતાનો રાજકીય આધાર વધારવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યો હતો, પરંતુ કોંગ્રેસ અને તેના સહયોગીઓની વ્યૂહરચના દલિતો, મુસ્લિમો, મરાઠાઓ અને કેટલીક ઓબીસી જાતિઓને પૂરી કરવાની છે.
