વૈશ્વિક સ્તરે ચાલી રહેલી અશાંતિ, યુદ્ધ, બોમ્બ અને દારૂગોળો, રશિયા-યુક્રેન, ઇઝરાયલ-ગાઝામાં યુદ્ધ અને લેબનોન, સીરિયા અને યમનમાં અશાંતિ વચ્ચે, એક સકારાત્મક પાસું એ બન્યું કે ઓમાનની રાજધાની મસ્કતમાં ઈરાન અને અમેરિકા વચ્ચે પરમાણુ કાર્યક્રમ અંગે વાટાઘાટો થઈ, જેને ઈરાને પરોક્ષ વાટાઘાટો કહી જ્યારે અમેરિકાએ તેને સીધી વાટાઘાટો કહી, જેની ચર્ચા આપણે નીચેના ફકરામાં કરીશું. લાંબા સમયથી દુશ્મન રહેલા ઈરાન અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સે શનિવારે (૧૨ એપ્રિલ, ૨૦૨૫) મસ્કતમાં સંભવિત પરમાણુ કરાર પર પહોંચવાના હેતુથી વાટાઘાટો કરી હતી. સોમવારે (૭ એપ્રિલ, ૨૦૨૫) યુએસ રાષ્ટ્રપતિએ એક ચોંકાવનારી જાહેરાત કરી. પરંતુ મારું માનવું છે કે વૈશ્વિક શાંતિની જરૂરિયાત મુજબ વિશ્વના દરેક દેશે ચાર પગલાં પાછળ હટવું જોઈએ અને શક્તિ દર્શાવતા દેશોએ પણ નમ્રતાપૂર્વક શાંતિ કરાર કરવો જોઈએ તે સમયની માંગ છે. અમેરિકા અને ઈરાન વચ્ચે મસ્કતમાં પરમાણુ કાર્યક્રમ અંગે વાટાઘાટો થઈ હતી, જે 19 એપ્રિલ 2025 ના રોજ ફરીથી યોજવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું છે, તેથી આજે, મીડિયામાં ઉપલબ્ધ માહિતીની મદદથી, આપણે આ લેખ દ્વારા ચર્ચા કરીશું કે આંતરરાષ્ટ્રીય મુદ્દાઓનું નિરાકરણ કરવું, સદ્ભાવના, સહયોગ, મુદ્દાઓનું નિરાકરણ કરીને રાજદ્વારીને સકારાત્મક પરિણામ પર લાવવું જરૂરી છે. તમને જણાવી દઈએ કે આ બધી માહિતી મીડિયામાં અપડેટ્સની મદદથી લેવામાં આવી છે.
મિત્રો, જો આપણે ૧૨ એપ્રિલ, ૨૦૨૫ ના રોજ મસ્કતમાં થયેલી વાટાઘાટો વિશે વાત કરીએ, તો ઈરાની અને અમેરિકાના રાજદૂતોએ શનિવારે ઓમાનમાં તેહરાનના ઝડપથી વિસ્તરતા પરમાણુ કાર્યક્રમ પર વાટાઘાટો શરૂ કરી. જોકે તાત્કાલિક કોઈ સમજૂતી થવાની શક્યતા નહોતી, પરંતુ બંને દેશો વચ્ચે અડધી સદીથી ચાલી આવતી દુશ્મનાવટને કારણે વાટાઘાટોમાં ઘણું બધું દાવ પર હતું. તાજેતરના દિવસોમાં, રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ ઈરાનને ધમકી આપી રહ્યા છે કે જો તે તેના પરમાણુ કાર્યક્રમ પર અમેરિકા સાથે સર્વસંમતિ પર પહોંચવામાં નિષ્ફળ જાય તો તે પોતાને આમ કરવાથી રોકશે. રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પે વારંવાર ઈરાનના પરમાણુ કાર્યક્રમને નિશાન બનાવ્યો છે, જો કોઈ કરાર ન થાય તો તેહરાન પર હુમલો કરવાની ધમકી આપી છે, જેના પર ઈરાને ચેતવણી આપી છે કે તે શસ્ત્રોના સ્તરની નજીક સમૃદ્ધ યુરેનિયમના ભંડાર સાથે પરમાણુ શસ્ત્રો બનાવવાનો પ્રયાસ કરી શકે છે. ઈરાન વાટાઘાટોને ‘પરોક્ષ’ ગણાવે છે ઈરાની વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તાએ એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે “આ વાટાઘાટો ઓમાની યજમાન દ્વારા આયોજિત સ્થાન પર થશે, જેમાં ઈસ્લામિક રિપબ્લિક ઓફ ઈરાન અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સના પ્રતિનિધિઓ હોલમાં અને બાજુઓ પર બેસશે અને ઓમાની વિદેશ મંત્રી દ્વારા એકબીજા સાથે પોતાના વિચારો અને સ્થિતિનું આદાનપ્રદાન કરશે.” ટ્રમ્પ અને વિટકોફ બંનેએ આ વાટાઘાટોને સીધી વાટાઘાટો ગણાવી છે, જ્યારે ઈરાની પક્ષ તેને પરોક્ષ વાટાઘાટો કહે છે. પરંતુ બંને પક્ષો વચ્ચે કોઈ સીધી વાતચીત થઈ નથી. બંને પક્ષો અલગ-અલગ રૂમમાં બેઠા છે અને તેઓ ઓમાનના વિદેશ મંત્રી દ્વારા વાત કરી રહ્યા છે. આ માહિતી ઈરાની વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તાએ X ના રોજ આપી હતી.
મિત્રો, જો આપણે ઈરાન-અમેરિકા વાટાઘાટોની પૃષ્ઠભૂમિ વિશે વાત કરીએ, તો અમેરિકા અને ઈરાન વચ્ચે તણાવ વધી રહ્યો છે. દરમિયાન, ઈરાને શનિવારે ઓમાનમાં અમેરિકા સાથે વાતચીત કરી. ઓમાનમાં યોજાયેલી આ બેઠક અંગે ઈરાને મોટું નિવેદન આપ્યું હતું. વિદેશ મંત્રીએ કહ્યું હતું કે ઈરાન પરમાણુ કરારને અંતિમ સ્વરૂપ આપવાના ઈરાદા સાથે વાટાઘાટોમાં જોડાવા માટે નિષ્ઠાપૂર્વક તૈયાર છે, પરંતુ તે જ સમયે તેમણે સ્પષ્ટતા કરી હતી કે આ વાટાઘાટો સીધી નહીં પરંતુ પરોક્ષ હશે, અને અમેરિકાએ પહેલા સ્વીકારવું પડશે કે લશ્કરી વિકલ્પ કોઈ વિકલ્પ નથી. તાજેતરમાં, યુએસ રાષ્ટ્રપતિએ ઈરાનને પરમાણુ કરાર પર વાતચીત શરૂ કરવા કહ્યું હતું અને ધમકી પણ આપી હતી કે જો આવું નહીં થાય તો ઈરાનને બોમ્બમારાનો સામનો કરવો પડશે. ટ્રમ્પની ચેતવણી એ હતી કે જો વાટાઘાટો સફળ નહીં થાય, તો તેમને નુકસાન ભોગવવું પડશે. સોમવારે વ્હાઇટ હાઉસમાં ઇઝરાયલી વડા પ્રધાન સાથેની મુલાકાત દરમિયાન થયેલી વાતચીતનો ખુલાસો કરતા અમેરિકન રાષ્ટ્રપતિએ ચેતવણી આપી હતી કે જો વાતચીત નિષ્ફળ જશે તો ઈરાન માટે ખૂબ જ ખરાબ દિવસ હશે. ઈરાનના વિદેશ મંત્રીએ વોશિંગ્ટન પોસ્ટમાં પ્રકાશિત એક લેખમાં લખ્યું છે કે આપણો દેશ ગર્વ અનુભવે છે, અને દબાણ કે ધમકીઓ સામે ઝૂકશે નહીં. તેમણે કહ્યું કે જો અમેરિકા પ્રામાણિક છે, તો તેણે સાબિત કરવું પડશે કે તે કરારનું પાલન કરશે. ઈરાન ક્યારેય પરમાણુ શસ્ત્રો તરફ આગળ વધ્યું નથી, પરંતુ અમે અમારા ઇરાદાઓ વિશે સ્પષ્ટતા આપવા તૈયાર છીએ.
મિત્રો, જો આપણે ઈરાન-અમેરિકા તણાવમાં ઈઝરાયલના પ્રવેશ વિશે વાત કરીએ, તો હવે ઈરાન અને અમેરિકા વચ્ચે ચાલી રહેલા તણાવમાં ઈઝરાયલ પણ પ્રવેશી ગયું છે. હકીકતમાં, ઇઝરાયલી વડા પ્રધાને કહ્યું છે કે તેઓ ઇરાન માટે લિબિયા જેવું મોડેલ ઇચ્છે છે, જ્યાં અમેરિકા પોતે જઈને પરમાણુ સ્થળોનો નાશ કરે. તેમણે કહ્યું છે કે જો ઈરાન અમેરિકા સાથે કોઈ કરાર નહીં કરે તો લશ્કરી કાર્યવાહી નિશ્ચિત છે. ઈરાનનું સ્પષ્ટ નિવેદન: અમે ન તો આ સોદો સમાપ્ત કરીશું કે ન તો ઝૂકીશું. ઈરાની અધિકારીઓએ બીબીસીને જણાવ્યું હતું કે તેઓ ક્યારેય તેમનો પરમાણુ કાર્યક્રમ બંધ કરશે નહીં અને લિબિયન મોડેલ કોઈપણ સંજોગોમાં સ્વીકારવામાં આવશે નહીં. તેમણે એ પણ પુનરોચ્ચાર કર્યો કે તેમનો પરમાણુ કાર્યક્રમ સંપૂર્ણપણે શાંતિપૂર્ણ છે. 2015ના કરારમાંથી અમેરિકા ખસી ગયા પછી અમેરિકા અને ઈરાન વચ્ચેના સંબંધો વધુને વધુ તણાવપૂર્ણ બન્યા છે. જે ૧૯ એપ્રિલે જોવા મળશે.
મિત્રો, જો આપણે ગઈકાલે મોડી રાત્રે મીડિયામાં આવેલી માહિતી મુજબ વાટાઘાટોના પરિણામ વિશે વાત કરીએ, તો ટ્રમ્પના યુએસ રાષ્ટ્રપતિ તરીકે બીજા કાર્યકાળ દરમિયાન ઈરાનના પરમાણુ કાર્યક્રમ પર બંને દેશો વચ્ચે થયેલી પહેલી સીધી વાટાઘાટોમાં, 19 એપ્રિલે આ મુદ્દા પર વધુ ચર્ચા કરવા માટે એક કરાર થયો છે. ઈરાનના વિદેશ મંત્રીએ આ માહિતી આપી. વાટાઘાટોના અંતે, અમેરિકાના મધ્ય પૂર્વના રાજદૂત સ્ટીવ વિટકોફ અને ઈરાનના વિદેશ પ્રધાન અબ્બાસ અરાઘચીએ ઓમાનના વિદેશ પ્રધાનની હાજરીમાં ટૂંકી વાતચીત કરી, એમ ઈરાનના સરકારી ટેલિવિઝનના અહેવાલમાં જણાવાયું છે. આ બંને દેશો વચ્ચે સીધી વાતચીતનો સંકેત આપે છે, જેમના સંબંધો દાયકાઓથી તણાવપૂર્ણ રહ્યા છે. મીડિયા અનુસાર, અમેરિકન અધિકારીઓએ ઈરાનથી આવતા સમાચારની તાત્કાલિક પુષ્ટિ કરી નથી. અહેવાલો અનુસાર, બંને પક્ષોએ ઓમાનની બહારના વિસ્તારમાં એક સ્થળે બે કલાકથી વધુ સમય સુધી વાતચીત કરી, જેનાથી બંને દેશો વચ્ચે લગભગ 50 વર્ષની દુશ્મનાવટ વચ્ચે વાટાઘાટોમાં મહત્વ ઉમેરાયું. બાઘેઈએ કહ્યું હતું કે, “અમે રાજદ્વારીને એક વાસ્તવિક અને પ્રામાણિક તક આપી રહ્યા છીએ, જેથી એક તરફ વાતચીત દ્વારા આપણે પરમાણુ મુદ્દા પર આગળ વધી શકીએ, અને બીજી તરફ, આપણા માટે વધુ મહત્વપૂર્ણ બાબત એ છે કે પ્રતિબંધો હટાવવામાં આવે.” બાઘેઈએ કહ્યું હતું, જુઓ, આ તો ફક્ત શરૂઆત છે. તેથી, આ તબક્કે બંને પક્ષો ઓમાની મધ્યસ્થી દ્વારા પોતાના મૂળભૂત વલણ રજૂ કરે તે સ્વાભાવિક છે. તેથી, અમને આશા નથી કે આ વાટાઘાટોનો રાઉન્ડ લાંબો ચાલશે. અગાઉ, અરાઘચીએ ઈરાની પત્રકારો સાથે વાત કરી હતી. “જો બંને પક્ષો પૂરતી ઇચ્છાશક્તિ ધરાવતા હોય, તો અમે સમયપત્રક નક્કી કરીશું,” અરાઘચીએ સત્તાવાર સમાચાર એજન્સી IRNA દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલી ઓડિયો ક્લિપમાં જણાવ્યું હતું. પરંતુ આ વિશે વાત કરવી હજુ ખૂબ જ વહેલું છે.
તેથી જો આપણે ઉપરોક્ત સમગ્ર વર્ણનનો અભ્યાસ કરીએ અને તેના પર વિગતવાર ધ્યાન ન આપીએ, તો આપણને ખબર પડશે કે અમેરિકા અને ઈરાન વચ્ચે પરમાણુ કાર્યક્રમ પર વાટાઘાટો મસ્કતમાં પૂર્ણ થઈ હતી – 19 એપ્રિલ 2025 ના રોજ ફરી મુલાકાત થઈ હતી. વાટાઘાટો અંગે ઈરાન અને અમેરિકાના અલગ અલગ દાવા છે – ઈરાને તેને પરોક્ષ વાતચીત કહી હતી જ્યારે અમેરિકાએ તેને સીધી વાતચીત કહી હતી. આંતરરાષ્ટ્રીય મુદ્દાઓનું નિરાકરણ, સદ્ભાવના, સહયોગ અને મુદ્દાઓના નિરાકરણ માટે સંકલ્પ સાથે રાજદ્વારી અભિગમ અપનાવવો અને તેને સકારાત્મક પરિણામો સુધી પહોંચાડવો જરૂરી છે.
-સંકલનકાર લેખક – કાર નિષ્ણાત કટારલેખક સાહિત્યકાર આંતરરાષ્ટ્રીય લેખક ચિંતક કવિ સંગીત માધ્યમ સીએ(એટીસી) એડવોકેટ કિશન સનમુખદાસ ભાવનાની ગોંડિયા મહારાષ્ટ્ર 9284141425
