“વૃક્ષો છે તો વૃષ્ટિ છે, વૃષ્ટિ છે તો સૃષ્ટિ છે” આ કહેવત વૃક્ષોના મહત્વને સચોટ રીતે દર્શાવે છે. વૃક્ષો પૃથ્વી પરના જીવમાત્રના જીવનનો આધાર છે. તેઓ માત્ર પ્રકૃતિનો એક ભાગ નથી, પરંતુ શુદ્ધ હવા, પાણી અને તંદુરસ્ત પર્યાવરણના નિર્માણમાં કેન્દ્રીય ભૂમિકા ભજવે છે. આજના ઝડપી વિકાસના યુગમાં વૃક્ષોનું જતન કરવું એ માત્ર પર્યાવરણીય જવાબદારી નથી, પરંતુ માનવજાતના અસ્તિત્વ માટે અનિવાર્ય કર્તવ્ય છે. વૃક્ષો ધરતી પરના જીવન માટે અસંખ્ય ફાયદાઓ પૂરા પાડે છે, જે નીચે મુજબ છે. વૃક્ષો પ્રકાશસંશ્લેષણની પ્રક્રિયા દ્વારા કાર્બન ડાયોક્સાઈડ શોષીને ઓક્સિજન મુક્ત કરે છે. આ ઓક્સિજન જ શ્વાસ લેવા માટેનો અનિવાર્ય વાયુ છે, જેના વિના કોઈ પણ જીવનું અસ્તિત્વ શક્ય નથી.
વૃક્ષો વાતાવરણમાં ભેજનું પ્રમાણ જાળવી રાખે છે અને વરસાદ લાવવામાં મદદરૂપ થાય છે. ઘટાદાર જંગલો ધરાવતા વિસ્તારોમાં વધુ વરસાદ પડે છે, જ્યારે વૃક્ષો કપાઈ જવાથી રણપ્રદેશોનું નિર્માણ થાય છે. વૃક્ષોના મૂળ જમીનને જકડી રાખે છે, જેનાથી પૂર અને ભારે વરસાદ દરમિયાન જમીનનું ધોવાણ અટકે છે. આનાથી જમીનની ફળદ્રુપતા જળવાઈ રહે છે. તેઓ શહેરી વિસ્તારોમાં તાપમાન ઘટાડીને ‘અર્બન હીટ આઇલેન્ડ‘ અસરને પણ નિયંત્રિત કરે છે. જંગલો અસંખ્ય વન્યજીવો, પક્ષીઓ અને જંતુઓ માટે આશ્રયસ્થાન પૂરા પાડે છે. વૃક્ષો કપાઈ જવાથી અનેક પ્રજાતિઓ લુપ્ત થવાના આરે આવી જાય છે. વૃક્ષો આપણને લાકડું, ફળો, ઔષધિઓ, રબર અને અન્ય વન્ય પેદાશો પૂરી પાડે છે, જે માનવીય જીવનમાં ખૂબ ઉપયોગી છે. વૃક્ષો પ્રકૃતિનું સૌંદર્ય વધારે છે અને લોકોને શાંતિ તથા આનંદની અનુભૂતિ કરાવે છે.
-મિત્તલ ખેતાણી (રાજકોટ,M.9824221999)
