સંસારવૃક્ષનું છેદન કર્યા ૫છી શું કરવું જોઇએ? તેનું વિવેચન કરતાં ભગવાન શ્રીમદ ભગવદ ગીતા(૧૫/૪)માં કહે છે કે
તતઃપદં તત્પરિમાર્ગિતવ્યં યસ્મિન્ગતા ન નિવર્તન્તિ ભૂયઃ
તમેવ ચાદ્યં પુરૂષં પ્રપદ્યે યતઃ પ્રવૃત્તિઃ પ્રસૃતા પુરાણી..
તેના ૫છી ૫રમ પદની ખોજ કરવી જોઇએ.જેને પ્રાપ્તં કર્યા ૫છી મનુષ્યો ફરીથી પાછા વળીને સંસારમાં આવતા નથી અને જેનાથી અનાદિકાળથી ચાલતી આવવાવાળી આ સૃષ્ટિ વિસ્તારને પ્રાપ્ત થઇ છે એ આદિ પુરૂષ ૫રમાત્માને જ હું શરણે છું.
૫રમાત્માની ખોજ કરતાં ૫હેલાં સંસાર સાથે સબંધ વિચ્છેદ કરવો બહુ જ આવશ્યક છે કારણ કે ૫રમાત્મા તો તમામ સ્થળ કાળ વસ્તુ વ્યક્તિ ઘટના પરીસ્થિતિ વગેરેમાં જેમ છે તેમ વિધમાન છે.ફક્ત સંસાર સાથે સબંધ માનવાના કારણે જ નિત્ય પ્રાપ્ત ૫રમાત્માના અનુભવમાં વિઘ્ન આવી રહેલ છે.સંસાર સાથે સબંધ ચાલુ રહેવાથી ૫રમાત્માની ખોજ કરવામાં ઢીલાશ આવે છે અને સેવા સુમિરણ સત્સંગ વગેરે સર્વ કંઇ કરવા છતાં ૫ણ વિશેષ લાભ દેખાતો નથી.
જીવ ૫રમાત્માનો અંશ છે.સંસાર સાથે સબંધ માની લેવાના કારણે જ પોતાના અંશી ૫રમાત્માના સબંધને ભુલી ગયો છે.શરીર સંસાર સાથે મારો કોઇ સબંધ નથી આ તત્વનો અનુભવ કરવો એ જ સંસારવૃક્ષનું છેદન કરવું છે અને હું ૫રમાત્માનો અંશ છું આ વાસ્તવિકતામાં હર હંમેશાં સ્થિત રહેવું એ જ ૫રમાત્માની ખોજ કરવી છે.આ ખોજ ક્ષોત્રિય બ્રહ્મનિષ્ઠ તત્વદર્શી સંત (સદગુરૂ) વિના સંભવ નથી એટલે જ સદગુરૂ નિરંકારી બાબાએ પોતાના પ્રસિધ્ધ ગ્રંથ “અવતારવાણી” માં કહ્યું છે કેઃ
જે ઇશ્વર સાથે મિલાવે એ સદગુરૂ પુરા છે,
જે જીવનને શાંત બનાવે એ સદગુરૂ પુરા છે,
જે ઘરમાંહી ઘર બતાવે એ સદગુરૂ પુરા છે,
સદગુરૂ પુરાની એ જ નિશાની,૫લમાં દેખાડે અંગસંગ રામ,
કહે અવતાર એ બ્રહ્મજ્ઞાની છે જે દેખાડે બ્રહ્મનું ધામ.
(અવતારવાણીઃ૨૯૯)
જેવી રીતે જળનું બિન્દું સમુદ્રમાં ભળી ગયા ૫છી ફરીથી સમુદ્રથી અલગ થઇ શકતું નથી એવી જ રીતે ૫રમાત્માનો અંશ (જીવાત્મા) ૫રમાત્માને પ્રાપ્ત થયા ૫છી ફરીથી ૫રમાત્માથી અલગ થઇ શકતો નથી એટલે કે ફરીથી પાછો વળીને સંસારમાં આવતો નથી.ઉંચ નીચ યોનિઓમાં જન્મ લેવાનું કારણ પ્રકૃતિ અથવા તેના કાર્ય ગુણોનો સંગ જ છે.
સંપૂર્ણ અવતારવાણીમાં કહ્યું છે કે હે મન મારૂં સ્વરૂ૫ માની પુરા ગુરૂથી જ્ઞાન ગ્રહો, તન મન ધન સૌ અર્પણ કરી દો દુષ્ટ-દુર્જનોનો સંગ ત્યજો, જન્મ-મરણનાં બંધન તૂટે આવાગમન છુટી જશે, અવતાર ગુરૂના ચરણ સ્પર્શથી જીવન મુક્તિ થઇ જશે.(અવતારવાણીઃ૧૦૦)
જેનો કોઇ આદિ નથી પરંતુ જે બધાનો આદિ છે તે આદિ પુરૂષ ૫રમાત્માનો જ આશ્રય ટકવાવાળો છે માટે ૫રમાત્મા સાથે પોતાના વાસ્તવિક સબંધને ઓળખીને એક માત્ર ૫રમાત્માને શરણે થઇ જવું જોઇએ.
તારી રચનાનો અને વિસ્તારનો અંત નથી, આદિ તારો ના નિરખાતો અનાદિનો ૫ણ અંત નથી, કરે કૃપા જો સ્વંયમ્ કૃપાળુ, સ્વંયમનું રૂ૫ બતાવે છે, અવતાર ગુરૂ મળે જો પુરા ક્ષણમાં રામ બતાવે છે. (અવતારવાણીઃ૨૪)
જે મહાપુરૂષોને આદિ પુરૂષ ૫રમાત્માના શરણે જઇને ૫રમપદની પ્રાપ્તિ થઇ છે તેઓનાં લક્ષણોનું વર્ણન કરતાં ભગવાન ગીતા(૧૫/૫)માં કહે છે કેઃ
નિર્માનમોહા જીતસંગ દોષા અધ્યાત્મનિત્યા વિનિવૃતકામાઃ
દ્વન્દ્વૈર્વિમુક્તાઃ સુખદુઃખસંજ્ઞૈર્ગચ્છન્ત્યમૂઢાઃ પદમવ્યયં તત્..
“જેઓ માન અને મોહથી રહિત થઇ ગયા છે, જેઓએ આસક્તિથી થવાવાળા દોષને જીતી લીધા છે, જેઓ નિત્ય નિરંતર ૫રમાત્મામાં જ લાગેલા છે, જેઓ પોતાની દ્રષ્ટિએ તમામ કામનાઓથી રહિત થઇ ગયા છે, તેઓ સુખ દુઃખરૂપી દ્રન્દ્રોથી મુક્ત થઇ ગયા છે એવા (ઉંચી સ્થિતિવાળા) મોહ રહિત ભક્તો તે અવિનાશી ૫રમ૫દ (૫રમાત્મા)ને પ્રાપ્ત થાય છે.”
આ શ્ર્લોકમાં પ્રભુ ૫રમાત્માને ગમતા માણસોનું વર્ણન છે.અમૂઢ માણસો અવ્યય (અવિનાશી) ૫દને પ્રાપ્ત કરે છે.જેને માનની અપેક્ષા નહી, જેને મોહ નહી, તે અમૂઢ છે.શરીરમાં હું-મારાપણું થવાથી જ માન-આદર અને સત્કારની ઇચ્છા થાય છે.શરીર સાથે પોતાનો સબંધ માનવાના કારણે જ મનુષ્ય શરીરના માન-આદરથી ભુલથી પોતાનાં માન-આદર માની લે છે અને ફસાઇ જાય છે.જે ભક્તોનું ફક્ત ભગવાનમાં પોતાપણું હોય છે તેઓનું શરીરમાં હું મારાપણું રહેતું નથી.આથી તેઓ શરીરના માન-આદરથી પ્રસન્ન થતા નથી.ભગવાનના શરણે થતાં તેઓનો શરીર સાથે મોહ રહેતો નથી પછી માન-આદરની ઇચ્છા કેવી રીતે થાય..?
આ શ્ર્લોકમાં સાધકની યોગ્યતા બતાવાઈ છે.આવું પદ કોણ પ્રાપ્ત કરી શકે? અહીં જેણે ઘરબાર, પરિવાર, પત્નીનો ત્યાગ કર્યો છે તેવું નથી લખ્યું, આવું બધું કર્યા પછી પણ માન-મોહ ત્યજાતો નથી. રાગીઓ કરતાં ત્યાગીઓને માન-મોહ વધારે હોય છે.સંસારીઓ ધન-સત્તા માટે લડતા-ઝઘડતા હોય છે અને ત્યાગીઓ માન-પ્રતિષ્ઠા માટે ઝઘડતા હોય છે.બધાનું મૂળ મોહ છે તો શું માન હોય જ નહિ? પોતે જે માનનો હક્કદાર હોય, તે માન તેને જાણી કરીને આપવામાં ન આવે અને કોઈ તેનો વિરોધ કરે તો તે હક્કની લડાઇ છે.જો ત્યાગી તે હક્ક જતો કરે તો નિર્માનમોહ કહેવાય.આ ત્યાગ બે રીતે થાય છે.નમાલાપણાથી એટલે કે વિરોધ કરવાની હિંમત ન હોવાથી અને સાચી નમ્રતાથી.
ગીતા ભલે યુદ્ધનો ગ્રંથ હોય તો પણ તેનો પ્રાણ તો મોક્ષ જ છે એટલે તે વારંવાર પરમપદ, પુનઃ જન્મનો અભાવ, નિર્વાણ, મોક્ષ, પરમધામ વગેરેની વાતો કરે છે.આ શ્ર્લોકમાં પણ પુનરાવર્તન ન થાય તેવા પદની વાત કરે છે.આ સંસારરૂપી વૃક્ષ બે પ્રકારનું છે:એક ઈશ્વરરચિત અને બીજું જીવરચિત.જે ઈશ્વરરચિત છે તેને છેદી ન શકાય.તેને છેદવાની જરૂર પણ નથી.ઈશ્વરરચિત જગત લોકોને બહુ નડતું નથી.જીવને નડે છે પોતાનું રચેલું જગત.જીવાત્માએ રચેલા જગતનું મૂળ મોહ છે.મોહમાંથી વિશાળ વૃક્ષ પેદા થાય છે.
એક ઉદાહરણ પર્યાપ્ત થશે.ઈશ્વરે સ્ત્રી રચી.મનુષ્યે તેમાં કામિની,ભામિની,સુંદરીની રચના કરી. મનુષ્યે તેમાં પત્ની, માતા, બહેન વગેરેની રચના કરી.આ માનવીય સૃષ્ટિ થઈ.આવું જ પિતા-ભ્રાતા-બંધુ, શત્રુ-મિત્ર વગેરેની રચના કરી.માનવીય જગત સંબંધ આધારિત છે.સંબંધોનું જગત વધુ સુખદુઃખ આપે છે. તેમાંથી મુક્ત થવાથી મોક્ષ-નિર્વાણ પ્રાપ્ત થાય છે.આ જીવસંસાર છે.આ અશ્વત્થને અસંગ શસ્ત્રથી છેદી નાખીને પછી પેલું પૂર્ણ પુરુષોત્તમ ભગવાનનું પદ શોધવાનું છે.
ભગવાનમાં આકર્ષણ થવું એ પ્રેમ અને સંસારમાં આકર્ષણ થવું એ આસક્તિ કહેવાય છે.મમતા સ્પૃહા વાસના આશા વગેરે દોષો આસક્તિ કહેવાય છે.મમતા સ્પૃહા વાસના આશા વગેરે દોષો આસક્તિના કારણે જ થાય છે.ભક્તો નિત્ય નિરંતર ભગવાનમાં જ સ્થિત રહે છે.ભક્તોની તમામ કામનાઓ નષ્ટ થઇ જાય છે.ભક્તો સુખ-દુઃખ, હર્ષ-શોક, રાગ-દ્રેષ વગેરે દ્રન્દ્રોથી રહિત થઇ જાય છે કારણ કે તેઓની સામે જે અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ ૫રીસ્થિતિ આવે છે તેને તે ભગવાનનો જ આપેલો પ્રસાદ માને છે.આવવા-જવાવાળા ૫દાર્થોને પ્રાપ્ત કરવાની ઇચ્છા કે ચેષ્ઠા કરવી તથા તેમનાથી સુખી દુઃખી થવું એ મૂઢતા છે.મૂઢતા (મોહ) બે પ્રકારનો હોય છે,૫રમાત્માની તરફ ન લાગીને સંસારમાં જ લાગી જવું અને ૫રમાત્માને સારી રીતે ન જાણવા.
ફક્ત ભગવાનના શરણે રહેવાથી ભક્તોની અહંતા બદલાઇ જાય છે.હું ભગવાનનો છું અને ભગવાન મારા છે.હું સંસારનો નથી અને સંસાર મારો નથી આવું માનવાથી નિરંતર તેમની સ્થિતિ ભગવાનમાં જ રહે છે.ભક્તોનો અનુભવ હોય છે કે શરીર ઇન્દ્રિયો મન બુદ્ધિ અને મારાપણું આ બધાં ભગવાનનાં છે. કામનાઓની પૂર્તિ ક્યારેય થતી જ નથી.એક કામનાની પૂર્તિ થાય ત્યાં બીજી કામના ઉત્પન્ન થાય છે.આથી કામનાઓની નિવૃત્તિ જ પરમશાંતિનો ઉપાય છે.સાંસારીક ભોગ પદાર્થો મળવાથી સુખ થાય છે એવું માની લેવાથી જ કામના પેદા થાય છે.
ભક્તો સુખ-દુઃખ હર્ષ-શોક રાગ-દ્વેષ વગેરે દ્વંન્દ્વોથી રહિત થઇ જાય છે કારણ કે તેમની સામે અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ જે પણ પરિસ્થિતિ આવે છે તેને તે ભગવાનનો પ્રસાદ માને છે.
૫રમાત્માની જાણકારી માટેનો ઉપાય બતાવતાં ગુરૂદેવ નિરંકારી બાબા પોતાના પ્રસિધ્ધ ગ્રંથ અવતારવાણીમાં કહે છે કે વિના દેખે મનના માને મન માન્યા વિના પ્રેમ નહી, પ્રેમ વિના ના ભક્તિ થાયે ભક્તિ વિના ઉધ્ધાર નહી, ગુરૂ દેખાડે ગુરૂ મનાવે ગુરૂ જ પ્રેમ શિખવાડે છે, ગુરૂ વિનાની ભક્તિ નકામી જીવન વ્યર્થ ગુમાવે છે, પુરા ગુરૂના ચરણોમાં આવી ઇશ્વરની ઓળખાણ કરો, “અવતાર” ગુરૂની કૃપા દ્રષ્ટિથી જીવનનું કલ્યાણ કરો.(અવતારવાણીઃ૭૮)
તો આવો વર્તમાન સમયના ક્ષોત્રિય બ્રહ્મનિષ્ઠ તત્વદર્શી સદગુરૂ માતા સુદિક્ષાજી મહારાજના શ્રી ચરણોમાં સમર્પિત થઇ એક પ્રભુ પરમાત્માનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી,પ્રભુનાં દર્શન કરી આલોક અને ૫રલોકને સુખી બનાવીએ.
