વાંધાજનક અને ઉશ્કેરણીજનક કાર્ટૂન બનાવનાર મધ્યપ્રદેશના એક કાર્ટૂનિસ્ટને રાહત આપતી વખતે સુપ્રીમ કોર્ટે આપેલી ચેતવણી મહત્વપૂર્ણ છે. આ કાર્ટૂન ફક્ત એટલા માટે વાંધાજનક નહોતું કારણ કે તેમાં વડા પ્રધાન મોદી અને રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘનું ચિત્રણ કરવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ તે ધાર્મિક લાગણીઓને ઠેસ પહોંચાડતું હતું.
કદાચ આ કારણોસર સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે સરકાર કાર્ટૂનિસ્ટ સામે દંડાત્મક કાર્યવાહી કરવા માટે સ્વતંત્ર છે. આ કાર્ટૂનિસ્ટ સામે ધાર્મિક લાગણીઓ ભડકાવવા અને બે સમુદાયો વચ્ચે દુશ્મનાવટ ફેલાવવા બદલ કેસ નોંધવામાં આવ્યો હતો. કાર્ટૂનિસ્ટને મધ્યપ્રદેશ હાઈકોર્ટમાંથી પણ રાહત મળી ન હતી.
તાજેતરમાં, આ જ કેસમાં, સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે નાગરિકોએ અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાના અધિકારનું મહત્વ જાણવું જોઈએ અને આ અધિકારના નામે ઓનલાઈન મીડિયામાં કંઈપણ પોસ્ટ કરી શકાતું નથી. સુપ્રીમ કોર્ટે પણ હિન્દુ દેવતાઓ વિરુદ્ધ વાંધાજનક પોસ્ટ પોસ્ટ કરનાર વ્યક્તિના કેસની સુનાવણી કરતી વખતે આવી જ ટિપ્પણી કરી હતી.
અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા અમર્યાદિત હોઈ શકે નહીં. આ અધિકારનો ઉપયોગ જવાબદારીપૂર્વક થવો જોઈએ, પરંતુ સોશિયલ મીડિયા નામના ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મ પર, લોકો કંઈપણ વાંધાજનક, ઉશ્કેરણીજનક કહે છે અને પછી અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાના નામે તેનો બચાવ કરે છે. ઘણી વખત જે લોકો પોતાને ધર્મનિરપેક્ષ અને ઉદારવાદી કહે છે, કહેવાતા બુદ્ધિજીવીઓ અને નેતાઓ અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાનું મનસ્વી રીતે અર્થઘટન કરે છે.
આવા લોકો ઘણીવાર ઢોંગ પણ કરે છે. તે કોઈથી છુપાયેલું નથી કે જ્યારે તમિલનાડુ સરકારના મંત્રી ઉદયનિધિ સ્ટાલિને સનાતન ધર્મ વિશે ખૂબ જ અભદ્ર અને ઉશ્કેરણીજનક ટિપ્પણી કરી હતી, ત્યારે ધર્મનિરપેક્ષ નેતાઓ અને બુદ્ધિજીવીઓ કંઈપણ કહી શક્યા ન હતા. તેઓ ઉદયનિધિની ટીકા કરવા તૈયાર નહોતા. આવા બેવડા ધોરણવાળા લોકોને ખુલ્લા પાડવાની જરૂર છે.
અલબત્ત, અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા કંઈક અપ્રિય કહેવાનો અધિકાર આપે છે, પરંતુ તેની પોતાની મર્યાદાઓ પણ છે. અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાનો અવકાશ નક્કી કરવો એ સરળ કાર્ય નથી, પરંતુ સુપ્રીમ કોર્ટે આ સ્વતંત્રતાનો દુરુપયોગ ન થાય તે માટે કંઈક કરવું પડશે.
અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાના સંદર્ભમાં તે કેટલીક માર્ગદર્શિકા નક્કી કરે તે યોગ્ય રહેશે.એકસ,ફેસબુક,ઇસ્ટાગ્રામ વગેરે ચલાવતી કંપનીઓને પણ જવાબદાર ઠેરવવી જરૂરી છે. ઘણી વખત આ કંપનીઓ બેવડા ધોરણો દર્શાવતી પણ જોવા મળે છે.
