કફ સિરપ પીધા પછી મધ્યપ્રદેશ અને રાજસ્થાનમાં ૧૨ બાળકોના મૃત્યુ અંગે સામે આવતા વિરોધાભાસી અહેવાલો માત્ર કફ સિરપની ગુણવત્તા અંગે શંકા જ નહીં પરંતુ દવાઓની ગુણવત્તા સુનિશ્ચિત કરવા માટે જવાબદાર સરકારી તંત્રમાં પણ અવિશ્વાસ પેદા કરે છે.
જ્યારે મધ્યપ્રદેશ અને રાજસ્થાન સરકારો દાવો કરે છે કે કોલ્ડરિફ કફ સિરપમાં કોઈ ઝેરી રસાયણો મળ્યા નથી, જે બાળકોના મૃત્યુનું કારણ માનવામાં આવે છે, ત્યારે તમિલનાડુની સરકારી એજન્સી, જ્યાં તેનું ઉત્પાદન થાય છે, દાવો કરે છે કે તેમાં ખતરનાક ઝેરી પદાર્થ હતો. સત્ય શું છે? આ પ્રશ્ન વચ્ચે, ઘણા રાજ્યોએ આ કફ સિરપ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે, અને કેન્દ્ર સરકારે બે વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોને તે ન આપવાની સલાહ જારી કરી છે. શું આ સલાહ જારી કરતા પહેલા ૧૨ બાળકોના મૃત્યુની રાહ જોવાઈ રહી હતી?
ભારતમાં ઉત્પાદિત ઝેરી કફ સિરપને કારણે ગેમ્બિયા અને ઉઝબેકિસ્તાનમાં બાળકોના મૃત્યુ અને ત્યારબાદ ભારતીય દવા કંપનીઓની પ્રતિષ્ઠાને કલંકિત કર્યા પછી પણ, દેશમાં ઉત્પાદિત દવાઓની ગુણવત્તા સાથે ચેડા ન થાય તેની ખાતરી કરવી શક્ય બન્યું નથી તે ખૂબ જ શરમજનક છે. મધ્યપ્રદેશ અને રાજસ્થાનના કિસ્સાઓ દર્શાવે છે કે આવું થઈ રહ્યું છે અને દવાઓની ગુણવત્તા પર દેખરેખ રાખવા માટે જવાબદાર સિસ્ટમ બિનકાર્યક્ષમ છે. આ સરકારી તંત્રની સીધી નિષ્ફળતા છે. આ નિષ્ફળતાનું એક મુખ્ય કારણ સરકારી તંત્રમાં ભ્રષ્ટાચાર છે. આ ભ્રષ્ટાચાર જ હલકી ગુણવત્તાવાળી દવાઓના ઉત્પાદન અને વેચાણ તરફ દોરી જાય છે.
જો હલકી ગુણવત્તાવાળી દવાઓનું ઉત્પાદન ચાલુ રહેશે, તો મધ્યપ્રદેશ અને રાજસ્થાન જેવા જીવલેણ કિસ્સાઓ ચાલુ રહેશે જ નહીં, પરંતુ વૈશ્વિક દવા ઉત્પાદક તરીકે ભારતની છબી પણ કલંકિત થશે. જ્યારે દવાઓનું ઉત્પાદન ધોરણો અનુસાર કરવામાં આવતું નથી અને તેનું ગુણવત્તા પરીક્ષણ સુપરફિસિયલ રીતે કરવામાં આવે છે ત્યારે તે હલકી ગુણવત્તાવાળી બની જાય છે. આ હલકી ગુણવત્તાવાળી દવાઓ ઘણીવાર ઝેરી બની જાય છે.
આપણા દેશમાં હલકી ગુણવત્તાવાળી દવાઓનું વ્યાપક ઉત્પાદન દૈનિક સમાચાર અહેવાલો પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે દવાઓના અસંખ્ય નમૂનાઓ ગુણવત્તા ધોરણોને પૂર્ણ કરવામાં નિષ્ફળ જાય છે. આ સરકારી તંત્રની બેદરકારીને કારણે છે. જ્યારે તે ખાતરી કરવા માંગતી હોય છે કે કોઈપણ દવાના ઉત્પાદનમાં ધોરણોનું ઉલ્લંઘન ન થાય, ત્યારે એવું લાગે છે કે વિવિધ એજન્સીઓથી સજ્જ સરકારી તંત્રમાં કોઈ પણ નિયમો અને નિયમોનું પાલન કરવા અને તેમની ફરજો પૂર્ણ કરવા માટે સતર્ક નથી. આ એક એવું વલણ છે જે ન તો સ્વદેશીનું સ્વપ્ન સાકાર કરશે અને ન તો દેશને આત્મનિર્ભર બનાવશે.
