New Delhi,તા.30
ભારતીય મૂળના અર્થશાસ્ત્રી અને યુનાઇટેડ કિંગડમ સંસદના ઉપલા ગૃહ, હાઉસ ઓફ લોર્ડ્સના સભ્ય લોર્ડ મેઘનાદ દેસાઈનું મંગળવારે (29 જુલાઈ, 2025) ના રોજ અવસાન થયું. તેઓ 84 વર્ષના હતા.
મેઘનાદ જગદીશચંદ્ર દેસાઈનો જન્મ 1940 માં વડોદરામાં એક મધ્યમ વર્ગના પરિવારમાં થયો હતો. તેઓ તેમના બે ભાઈઓ અને એક બહેન સાથે ભારતમાં મોટા થયા હતા. કહેવાય છે કે તેમણે 14 વર્ષની ઉંમરે મેટ્રિક પરીક્ષા પાસ કરી હતી અને પછી મુંબઈ યુનિવર્સિટી સાથે જોડાયેલી રામનારાયણ રુઈયા કોલેજમાંથી અર્થશાસ્ત્રમાં સ્નાતકની ડિગ્રી મેળવી હતી.
ત્યારબાદ તેમણે મુંબઈ યુનિવર્સિટીના અર્થશાસ્ત્ર વિભાગમાંથી તે જ વિષયમાં માસ્ટર ડિગ્રી પૂર્ણ કરી. તેમણે નવા શૈક્ષણિક પડકારો શોધ્યા અને આ હેતુ માટે તેમને 1960 માં પેન્સિલવેનિયા યુનિવર્સિટીમાં અભ્યાસ કરવા માટે શિષ્યવૃત્તિ મળી, જ્યાં તેમણે ત્રણ વર્ષ પછી અર્થશાસ્ત્રમાં પીએચડી પૂર્ણ કરી.
દેસાઈ માર્ક્સવાદી અર્થશાસ્ત્ર, રાજકીય અર્થતંત્ર, નાણાકીય નીતિ અને આર્થિક ઇતિહાસના વિદ્યાર્થી હતા. તેમનું સંશોધન પાંચ દાયકા સુધી વિવિધ વિષયો પર વિસ્તર્યું હતું, જેમાં ખાનગી ક્ષેત્ર અને રાજ્યનો વિકાસ પર પ્રભાવ અને માર્ક્સવાદી અર્થશાસ્ત્રનો સમાવેશ થાય છે. તેમણે ભારતીય આર્થિક સુધારાઓ પર અનેક અભ્યાસો પણ લખ્યા હતા અને વૈશ્વિકરણ અને ઉદારીકરણની અસરો પર સંશોધન કર્યું હતું.
દેસાઈએ લંડન સ્કૂલ ઓફ ઈકોનોમિક્સ (LSE) ખાતે સેન્ટર ફોર ગ્લોબલ ગવર્નન્સ સ્ટડીઝની સ્થાપના કરી, જે LSEનો વિકાસ અભ્યાસ કાર્યક્રમ છે, અને માનવ વિકાસ સૂચકાંકના નિર્માતાઓમાંના એક હતા.
બ્રિટિશ લેબર પાર્ટીના સભ્ય બન્યા
દેસાઈએ લખ્યું છે કે 1968-1969માં પશ્ચિમી વિશ્વમાં વિદ્યાર્થીઓના વિરોધ પ્રદર્શનોમાં ભાગ લેવાથી તેમની રાજકીય ઉર્જા અને વિચારો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત થવા લાગ્યું. દેસાઈ બ્રિટિશ લેબર પાર્ટીના સક્રિય સભ્ય બન્યા, જ્યાં તેમણે 1986 થી 1992 સુધી પ્રમુખ તરીકે સેવા આપી. 1991માં તેમને લેબર પાર્ટીના સભ્ય તરીકે હાઉસ ઓફ લોર્ડ્સમાં નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા.
2008માં તેમને ભારતના ત્રીજા સર્વોચ્ચ નાગરિક સન્માન પદ્મ ભૂષણથી નવાજવામાં આવ્યા હતા. પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ દેસાઈના નિધન પર શોક વ્યક્ત કર્યો હતો.
