માનવી આ બ્રહ્માંડમાં એક અમૂલ્ય હીરા છે, પરંતુ આપણે પોતાની શક્તિને ઓળખવાનો પ્રયત્ન કરતા નથી, પરંતુ હંમેશા બીજાને ડોકિયું કરતા રહીએ છીએ. તેઓ દરેક ક્ષેત્રમાં બીજાઓ સાથે સ્પર્ધા કરવા માટે તલપાપડ બની જાય છે અને કંઈપણ નવું કરવાનું વિચારતા નથી.જો આપણે આપણી બુદ્ધિમત્તાનો સકારાત્મક ઉપયોગ કરવા માટે મક્કમ બનીએ, તો આપણે દરરોજ સફળતાનો નવો ઈતિહાસ રચી શકીએ છીએ કારણ કે દરેક ભારતીયમાં એટલી બધી બૌદ્ધિક કૌશલ્ય હોય છે. તેને ઓળખીને સુધારવાની જરૂર છે,પણ આપણે આપણા જ ઘમંડથી ઘેરાયેલા રહીએ છીએ, બીજાના પગ ખેંચવામાં આનંદ કરીએ છીએ. કોઈ નકારાત્મક વિગતનું સમાધાન કરવું અને તેનો અંત લાવવો જાણે આપણે શીખ્યા જ નથી? જ્યારે ભારત માતાની ધરતીમાં જ માનવીય ગુણોની ખાણ છે જેને આપણે પસંદ કરીને અપનાવવાનું છે.આજે આ લેખ દ્વારા આપણે ગુણોની ખાણના બે હીરાની ચર્ચા કરીશું: મૌન અને ક્ષમા.
મિત્રો, જો આપણે મૌન રહેવાના અમૂલ્ય માનવીય ગુણની વાત કરીએ તો આ બાબતે વડીલોની બે કહેવત છે (1)તમે બોલતી વખતે ખરાબ વ્યક્તિ છો, પહેલી કહેવતનો અર્થ એ છે કે વધુ બોલવાથી વસ્તુઓ બગડે છે અને તેનાથી ઝઘડા, રમખાણો, હિંસા અને હત્યાઓ પણ થાય છે, તેથી ચૂપ રહેવું વધુ સારું છે.(2) વધુ બોલવું સારું નથી, ચૂપ રહેવું સારું નથી, વધુ પડતો વરસાદ સારો નથી, તડકો સારો નથી, એટલે કે બીજી કહેવતનો અર્થ એ છે કે ખૂબ મૌન રહેવું પણ નકારવામાં આવ્યું છે, એટલે કે અન્યાય સામે મૌન રહેવું નુકસાનકારક છે.પરંતુ આ નિર્ણય આપણે આપણા સમાજ અને રાષ્ટ્રનો લાભ જોઈને જ લેવાનો છે, પરંતુ હું માનું છું કે મૌન રહેવાના ઘણા ફાયદા છે અને સામેની વ્યક્તિને પણ સાચો જવાબ મળે છે. બોલતા પહેલા, આપણે યાદ રાખવાનું છે કે (1) તથ્યો વિના બોલશો નહીં (2) શબ્દોથી દુઃખ ન આપો (3) પવિત્ર વસ્તુઓ અને સેવાઓનું અપમાન કરશો નહીં (4)ગુસ્સામાં મૌન રહો (5) મુદ્દા સાથે સંબંધિત ન હોય ત્યારે મૌન રહો (6) શબ્દોથી કોઈને દુઃખ ન આપો (7) બૂમો પાડવા કરતાં મૌન રહેવું વધુ સારું છે (8) સકારાત્મક રીતે નિંદા ન કરો (8) સકારાત્મક રીતે બોલો નહીં.
મિત્રો, જો આપણે મૌન રહીને પણ આપણી માનસિક શક્તિથી જવાબો આપવાની વાત કરીએ, તો મૌન રહેવું અને થોડો સમય પોતાને સ્થિર રાખવાથી આપણે સારા શ્રોતા અને વિવેચક બનીએ છીએ. આ એટલા માટે છે કારણ કે જ્યારે આપણે મૌન રહીએ છીએ, ત્યારે આપણે બોલવાને બદલે વધુ સાંભળીએ છીએ અને વિશ્લેષણ કરીએ છીએ. આ સાથે, અમે સંપૂર્ણ તર્ક અને દલીલો જાણ્યા પછી યોગ્ય નિર્ણય લેવામાં સક્ષમ છીએ. અમે તમામ પક્ષોને સાંભળવા, તેમને સમજવા અને નિર્ણય લેવા સક્ષમ છીએ. મૌન રહેવાથી આપણું મન શાંત થાય છે અને ઘણી વખત મૌન રહેવાથી બીજી વ્યક્તિ સાચો જવાબ મેળવે છે.
મિત્રો, આપણા શરીરનો સૌથી જટિલ ભાગ મગજ છે. તે આખા શરીરને ચલાવે છે અને તે આપણી બધી લાગણીઓને નિયંત્રિત કરે છે. આવી સ્થિતિમાં આપણે આપણા મગજની પણ કસરત કરવી જરૂરી છે. જેમ શરીરને મજબૂત કરવા માટે શારીરિક વ્યાયામ જરૂરી છે, તેવી જ રીતે મનની શક્તિ વધારવી પણ જરૂરી છે. મૌન રહેવું મગજ માટે એક કસરત જેવું છે અને તે મગજના સ્નાયુઓને સ્વસ્થ રાખે છે. નિષ્ણાતો માને છે કે શાંત રહેવાથી વ્યક્તિને વધુ માઇન્ડફુલ અને ઉત્પાદક બનવામાં મદદ મળે છે, જે તેના માનસિક અને શારીરિક સ્વાસ્થ્યને સુધારે છે. નિરર્થક બોલવું એ શક્તિનો વ્યય છે, અને આ જ બોલવું આપણને ક્યારેય અંદરની તરફ પાછા ફરવા દેતું નથી, કારણ કે તે આપણને બહારની તરફ ઝુકાવતા રાખે છે અને જેઓ અંદરની તરફ જવા માંગતા હોય તેઓએ મોં બંધ રાખવું જોઈએ. મૌનમાં અદ્ભુત શક્તિ છે.
મિત્રો, જો આપણે કોઈને માફ કરવાની વાત કરીએ, તો સૌથી મુશ્કેલ બાબત એ છે કે જેણે તમને દુઃખ પહોંચાડ્યું હોય અથવા છેતર્યા હોય તેને માફ કરો.જો કે, જો આપણે કોઈની સાથેના આપણા સંબંધો સુધારવા માંગતા હોય, તો આપણે તેને માફ કરવાનું શીખવું જોઈએ અથવા ફક્ત ભૂતકાળમાંથી આગળ વધવું જોઈએ.નકારાત્મક લાગણીઓનો સામનો કરવાનું શીખો,જે વ્યક્તિએ આપણને દુઃખ પહોંચાડ્યું તેનો સામનો કરો અને તમારા જીવન સાથે આગળ વધો.માફ કરવાનું પસંદ કરો, કારણ કે વડીલો કહે છે તેમ,ક્ષમ દાન મહાદાન’, માફ કરીને આપણે સામેની વ્યક્તિને યાદગાર શિક્ષા પણ આપી શકીએ છીએ.ક્ષમાની લાગણી સાથે,આપણે નકારાત્મક તાને છોડી દેવા અને જીવનમાં આગળ વધવા માટે ખૂબ જ સભાન અને સક્રિય નિર્ણય લેવાની જરૂર છે. આ લાગણી સરળતાથી વિકસિત થતી નથી. આપણી અંદર ક્ષમાની લાગણી પેદા કરવા માટે આપણે આ દિશામાં કામ કરવાની જરૂર છે.
મિત્રો, લોકો ઘણી વાર એવી વાતો કરે છે કે, જે વ્યક્તિએ તેમની સાથે ખોટું કર્યું હોય તેને તેઓ ભૂલી શકતા નથી. તેઓ માને છે કે વિશ્વાસઘાતની પીડા અને લાગણીને ભૂલી જવું તેમના માટે અશક્ય છે.પરંતુ લોકો જે સમજવામાં નિષ્ફળ જાય છે તે એ છે કે માફ કરવાની અમારી પસંદગી હોવા છતાં, જો આપણે તે વ્યક્તિને માફ કરવાનું નક્કી કરીએ જેણે આપણને દુઃખ પહોંચાડ્યું હોય, તો આ નિર્ણયથી જો કોઈને ફાયદો થાય છે, તો તે ફક્ત આપણે જ છીએ અને અન્ય વ્યક્તિને તે ક્ષમા સજા તરીકે અને આપણી મહાનતા તરીકે કાયમ રહેશે.ઘણા લોકો જીવનમાં માફી માંગવાની કળા સારી રીતે જાણે છે, જ્યારે કેટલાક લોકોને માફી માંગવી એટલી જ મુશ્કેલ લાગે છે.વાસ્તવમાં, કોઈની માફી માંગવી કે માફ કરવી એ કોઈ સાધારણ વાત નથી, પરંતુ આમ કર્યા પછી વ્યક્તિ ઘણી રાહત અનુભવે છે. અહીં ક્ષમાને બહાદુરનું આભૂષણ કહેવામાં આવ્યું છે. જેના કારણે વ્યક્તિના જીવનમાંથી અહંકાર જતો રહે છે અને તે સ્વસ્થ મનથી જીવન જીવે છે, તેથી ભૂલ કરવી એ મનુષ્યનો સ્વભાવ છે પણ ક્ષમા કરવી એ ભગવાનનો ગુણ છે.
તેથી, જો આપણે ઉપરોક્ત સમગ્ર વર્ણનનો અભ્યાસ અને વિશ્લેષણ કરીશું, તો આપણને જાણવા મળશે કે મનુષ્યમાં અમૂલ્ય ગુણોનો ભંડાર છે. આપણે દરરોજ સફળતાનો નવો ઈતિહાસ રચી શકીએ છીએ, તેમાં મૌન અને ક્ષમા એ બે અમૂલ્ય હીરા છે. મૌન રહેવાથી મોટો કોઈ જવાબ નથી અને ક્ષમા કરતાં કોઈ મોટી સજા નથી. માનવ સજીવ જન્મથી જ અપાર કૌશલ્યોથી સંપન્ન છે, તેને માત્ર ઓળખવાની અને સન્માનની જરૂર છે.
-કમ્પાઈલર લેખક – ટેક્સ એક્સપર્ટ કોલમિસ્ટ સાહિત્યિક આંતરરાષ્ટ્રીય લેખક વિચારક કવિ સંગીત માધ્યમ સીએ (એટીસી) એડવોકેટ કિશન સનમુખદાસ ભાવનાનિ ગોંદિયા મહારાષ્ટ્ર 9284141425
