New Delhi, તા. 1
સડક પરિવહન અને રાજમાર્ગ મંત્રાલયે લોકસભામાં સાંસદ દરોગા પ્રસાદ સરોજના પ્રશ્નના જવાબમાં જણાવ્યું છે કે, દેશના 1,087 ટોલ પ્લાઝાઓથી દરરોજ 168.24 કરોડ રૂપિયાની કમાણી થાય છે.
જૂન 2025 સુધીના આંકડા મુજબ, 2024-25માં કુલ ટોલ આવક 61,408.15 કરોડ રૂપિયા રહી, જેમાં સાર્વજનિક નાણાકીય પ્લાઝાઓએ 28,823.74 કરોડ અને ખાનગી ઓપરેટરોએ 32,584.41 કરોડ રૂપિયાની કમાણી કરી.
મંત્રાલયે જણાવ્યું કે, બુઢનપુર-વારાણસી રસ્તો બે હિસ્સામાં વહેંચાયેલો છે. બુઢનપુરથી ગોનસાઈના બજાર બાયપાસ સુધી અને ગોનસાઈથી વારાણસી સુધી. આ રસ્તાની કુલ ખર્ચ 5,746.97 કરોડ રૂપિયા છે, જેમાંથી અત્યાર સુધી 73.47 કરોડ રૂપિયાની ટોલ વસૂલી થઈ છે.
સરકારે સ્પષ્ટ કર્યું કે, ટોલ વસૂલી માત્ર ખર્ચ પ્રાપ્તિ માટે નથી, પરંતુ એક ઉપયોગ શુલ્ક (યુઝર ફી) છે, જે નિયમો અને પ્રકલ્પો (સરકારી કે ખાનગી)નક્કી થાય છે. BOT (બિલ્ડ-ઓપરેટ-ટ્રાન્સફર) પ્રકલ્પોમાં નિશ્ચિત સમય પછી ટોલ સરકારને સોંપાય છે, જ્યારે સરકારી રસ્તાઓ પર ટોલ વસૂલી ચાલુ રહેશે અને દર વર્ષે સંશોધિત થશે.
સરકારે જણાવ્યું કે રાષ્ટ્રીય રાજમાર્ગોને ટોલ-ફ્રી કરવાની કોઈ યોજના નથી. ટોલથી મળતી આવક કેન્દ્રીય સંયુક્ત નિધિમાં જમા થાય છે, જેનો ઉપયોગ નવી રસ્તાઓના નિર્માણ અને જાળવણીમાં થાય છે.
સડક નિર્માણની દૈનિક ખર્ચ ભૂ-ભાગ, માટી, ઊંચાઈ, પુલ, સામગ્રી અને ટ્રાફિક ભાર જેવા પરિબળો પર નિર્ભર છે. સરકારે એક IT ટૂલ બનાવ્યો છે જે ટેકનિકલ ઇનપુટ્સથી અંદાજિત ખર્ચ નક્કી કરે છે.
નાગરિકો પાસેથી ખર્ચ ટોલ (યુઝર ફી) અને પેટ્રોલ-ડીઝલ પર લાગતો સેસ (CRIFમાં જમા) દ્વારા વસૂલવામાં આવે છે, જે રાજમાર્ગો, રેલવે ક્રોસિંગ, ગ્રામીણ રસ્તાઓ અને એરપોર્ટના વિકાસમાં ખર્ચાય છે.
સરકાર ટોલ વસૂલીને સડકની ખર્ચ પ્રાપ્તિ સાથે જોડતી નથી, પરંતુ તેને ઉપયોગ શુલ્ક માને છે, જેનો ઉપયોગ દેશના રસ્તાઓના વિકાસ માટે થાય છે. 168 કરોડ રૂપિયાની દૈનિક કમાણીથી સડક નેટવર્કને મજબૂત કરવાની યોજના છે, જોકે ટોલ-ફ્રી રસ્તાઓની શક્યતા હાલ નકારી કાઢવામાં આવી છે.
