આધુનિક માનવ સંસ્કૃતિ હાલમાં જે ડિજિટલ અને તકનીકી પ્રગતિ પર ઉભી છે તે જોતાં, એવું માનવું સ્વાભાવિક લાગે છે કે વિજ્ઞાનની શક્તિએ વિશ્વનો સામનો કરી રહેલી લગભગ દરેક સમસ્યાનો ઉકેલ પૂરો પાડવાનું શરૂ કર્યું છે. કૃત્રિમ બુદ્ધિ, રોબોટિક્સ, ક્વોન્ટમ કમ્પ્યુટિંગ અને આનુવંશિક સંપાદન જેવી તકનીકોએ આપણા જીવનને જેટલું સરળ બનાવ્યું છે તેટલું જ આશાઓ પણ જગાવી છે. જો કે, વિડંબના એ છે કે આ ટેકનોલોજી- સંચાલિત સમકાલીન વિશ્વમાં પણ, વિવિધ રોગો પૃથ્વી પરના દરેક દેશને પડકારવાનું ચાલુ રાખે છે. એવા ઘણા રોગો છે જેના માટે સારવારમાં નોંધપાત્ર પ્રગતિ થઈ છે, પરંતુ ઘણા હજુ પણ માનવતા અને તબીબી વિશ્વ બંને માટે રહસ્ય છે. આ ઘટના માત્ર તબીબી પ્રણાલીના સતત વિકાસની જરૂર નથી, પરંતુ એ પણ દર્શાવે છે કે રોગ સામે અંતિમ વિજય હજુ પણ દૂર છે.હું, એડવોકેટ કિશન સન્મુખદાસ ભવનાની, ગોંદિયા, મહારાષ્ટ્ર, માનું છું કે વિશ્વભરમાં લાખો લોકો હજુ પણ એવા રોગો સામે સંઘર્ષ કરી રહ્યા છે જે કાં તો અસાધ્ય છે અથવા મુશ્કેલ, ખર્ચાળ અને જટિલ સારવારની જરૂર છે. આવા રોગો માત્ર શરીરને અસર કરતા નથી પરંતુ સામાજિક, આર્થિક અને માનસિક માળખા પર પણ ઊંડી અસર કરે છે. કેન્સર એક મુખ્ય ઉદાહરણ છે, એક એવો રોગ જેની તીવ્રતા અને વિસ્ફોટક ફેલાવો આધુનિક તબીબી વિજ્ઞાન માટે એક મહત્વપૂર્ણ પડકાર છે. કેન્સરના ઘણા પ્રકારો, તેમની વૈવિધ્યસભર પ્રકૃતિ અને ઝડપી ફેલાવાએ સાબિત કર્યું છે કે રોગ સામેની લડાઈ વૈજ્ઞાનિક અને સામાજિક બંને સ્તરે સમાન લડાઈ છે. વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થાના અહેવાલ મુજબ, છેલ્લા દાયકામાં કેન્સરના કેસોમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે, જે દર્શાવે છે કે આધુનિક જીવનશૈલી અને પર્યાવરણીય ફેરફારો પણ આ રોગમાં ફાળો આપી રહ્યા છે. આપણે આજે આ રોગની ચર્ચા કરી રહ્યા છીએ કારણ કે, આ સંદર્ભમાં, 17 નવેમ્બર, 2025 ના રોજ ઉજવાતો રાષ્ટ્રીય વાઈ દિવસ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ પ્રસંગ બની જાય છે. એપીલેપ્સી એક ન્યુરોલોજીકલ ડિસઓર્ડર છે જે વિશ્વભરમાં આશરે 50 મિલિયન લોકોને અસર કરે છે, જે તેને વિશ્વના સૌથી સામાન્ય ન્યુરોલોજીકલડિસઓર્ડરમાંનો એક બનાવે છે. આ ડિસઓર્ડરથી પીડિત લોકો સામાજિક ભેદભાવ, ગેરસમજો અને મૂંઝવણનો સામનો કરે છે. મુખ્યત્વે એવું માનવામાં આવે છે કે તે એક ચેપી રોગ છે, જેના કારણે લોકો દર્દીઓને મદદ કરવામાં ડરે છે, પરંતુ તે એક બિન-ચેપી રોગ છે અને તે ફેલાતો નથી. બીજી માન્યતા એ છે કે જો કોઈને હુમલા થાય છે, તો તે ભૂત અને મેલીવિદ્યા સાથે જોડાયેલ છે, જે સંપૂર્ણપણે ખોટું છે. જૂતા સૂંઘવા અથવા વાઈના દર્દીના મોંમાં ચમચી નાખવા એ પાયાવિહોણા દાવા છે. આવી સ્થિતિમાં, જાગૃતિ, સ્વીકૃતિ અને વૈજ્ઞાનિક જ્ઞાન એ એકમાત્ર સાધન છે જે વાઈથી પીડિત વ્યક્તિના જીવનને વધુ સારું, સુરક્ષિત અને પ્રતિષ્ઠિત બનાવી શકે છે.
મિત્રો, જો આપણે રાષ્ટ્રીય વાઈ દિવસનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય ધ્યાનમાં લઈએ, તો તે લોકોને સમજાવવાનો છે કે વાઈ કોઈ અલૌકિક ઘટના નથી, પરંતુ મગજની તબીબી વિકૃતિ છે; સારવાર ઉપલબ્ધ છે; અને યોગ્ય કાળજી અને જાગૃતિ સાથે, વ્યક્તિ સામાન્ય જીવન જીવી શકે છે. આ દિવસે, તબીબી જગત, સમાજ અને સરકારો એક સંગઠિત ઝુંબેશ દ્વારા વાઈ વિશેની ગેરમાન્યતાઓને દૂર કરવા માટે સાથે મળીને કામ કરે છે. આ સંદેશ વિશ્વના દરેક દેશ માટે એટલો જ મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે માનવ જીવન પર રોગો અને વિકારોની અસર સરહદો પાર કરે છે અને વૈશ્વિક પરિમાણ લે છે.
મિત્રો, જો આપણે જીવનશૈલીમાં પરિવર્તન અને રોગને પ્રોત્સાહન આપતા પરિબળોના નિવારણને ધ્યાનમાં લઈએ, તો રોગોની સારવાર માટે ફક્ત દવાઓ અને તબીબી હસ્તક્ષેપો પૂરતા નથી; જીવનશૈલીમાં પરિવર્તન, રોગ પેદા કરતા પરિબળોથી દૂર રહેવું, માનસિક સ્વાસ્થ્યની સંભાળ રાખવી અને નિયમિત દિનચર્યા જાળવવી એ સ્વાસ્થ્ય માટે મજબૂત પાયો પૂરો પાડે છે. ઘણા રોગો મુખ્યત્વે જીવનશૈલીમાં પરિવર્તનને કારણે થાય છે, જેમાં અસંતુલિત આહાર, તણાવ, પર્યાવરણીય પ્રદૂષણ અને બેઠાડુ જીવનશૈલીનો સમાવેશ થાય છે. વિશ્વભરના અભ્યાસો દર્શાવે છે કે તંદુરસ્ત આહાર, નિયમિત કસરત, પૂરતી ઊંઘ, માનસિક સંતુલન અને તણાવ વ્યવસ્થાપન જેવા જીવનશૈલીમાં ફેરફાર દ્વારા નોંધપાત્ર સંખ્યામાં રોગો ઘટાડી શકાય છે. વાઈ માટે પણ આ સાચું છે. ઊંઘનો અભાવ, તેજસ્વી પ્રકાશના સંપર્કમાં આવવાથી, માનસિક તણાવ, દારૂનું સેવન અથવા દવા બંધ કરવાથી ઘણીવાર હુમલા થાય છે. તેથી, રોગને સમજવો અને શિસ્તબદ્ધ જીવનશૈલી જાળવવી એ પોતાને બચાવવાના સૌથી વિશ્વસનીય રસ્તાઓ છે. જીવનશૈલીમાં ફેરફાર ઉપરાંત, જાગૃતિ એ એક શક્તિશાળી અને સચોટ સાધન છે જે રોગોના નિવારણ, સારવાર અને સંચાલનમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. ઘણા દેશોમાં આરોગ્ય જાગૃતિ અભિયાનોએ લાખો લોકોના જીવ બચાવ્યા છે. પોલિયો, એઇડ્સ, ક્ષય રોગ અને કોવિડ-૧૯ જેવા મોટા રોગચાળા દરમિયાન પણ,જાગૃતિ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. રોગને સમજવું, તેના લક્ષણો ઓળખવા, તેની સારવાર જાણવા અને ખોટી માન્યતાઓ ટાળવી એ બધું જ આધુનિક દવા અને ટેકનોલોજી જેટલી જ મહત્વપૂર્ણ છે.
મિત્રો, આજે, ડિજિટલ મીડિયા, ઇન્ટરનેટ અને શિક્ષણના વિસ્તરણને કારણે, સ્વાસ્થ્યના ફાયદા અને નુકસાનઅંગેની માહિતી પહેલા કરતાં વધુ સુલભ બની છે. જોકે, ખોટી માહિતીનો ફેલાવો પણ એટલી જ ઝડપી ગતિએ વધ્યો છે. તેથી, લોકો સુધી અધિકૃત, વૈજ્ઞાનિક અને હકીકત આધારિત માહિતી પહોંચાડવી મહત્વપૂર્ણ બની ગઈ છે. વાઈ જેવા વિકારો અંગે વિવિધ દેશોમાં દંતકથાઓ અને અંધશ્રદ્ધાઓ હજુ પણ પ્રવર્તે છે. કેટલાક તેને દૈવી અથવા અલૌકિક ઘટના માને છે, અન્ય લોકો તેને માનસિક નબળાઈ સાથે જોડે છે, અને અન્ય લોકો તેને સામાજિક કલંક તરીકે જુએ છે. આ ધારણાને બદલવાનો એકમાત્ર રસ્તો જાગૃતિ, સંદેશાવ્યવહાર અને સચોટ માહિતીના પ્રસાર દ્વારા છે.
મિત્રો, જો આપણે વિશ્વના ઘણા દેશોમાં આવા રોગોથી પીડિત લોકો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતા સામાજિક ભેદભાવને ધ્યાનમાં લઈએ, તો તેમને શિક્ષણ, રોજગાર અને સામાજિક જીવનમાં સમાન તકોનો ઇનકાર કરવામાં આવે છે. આ પરિસ્થિતિ માત્ર માનવ અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરતી નથી પણ સામાજિક વિકાસમાં પણ નોંધપાત્ર અવરોધ ઉભો કરે છે. તેથી, વિકારો પર કાબુ મેળવવા અને સામાજિક સ્વીકૃતિનો સંદેશ આજના આરોગ્ય પ્રવચનનો એક આવશ્યક ભાગ છે. વાઈ, કેન્સર અથવા કોઈપણ ગંભીર બીમારીથી પીડિત વ્યક્તિને ભેદભાવ, અંતર અથવા ભય નહીં, પરંતુ સહાનુભૂતિ, આદર અને સમર્થનની જરૂર હોય છે. સામાજિક રીતે સ્વસ્થ વાતાવરણ પુનર્વસન અને પુનઃપ્રાપ્તિ માટે વધુ અસરકારક માર્ગ પૂરો પાડે છે. એ પણ સ્વીકારવું જોઈએ કે આરોગ્ય ફક્ત તબીબી પ્રણાલીનો વિષય નથી, પરંતુ તે એક વ્યાપક સામાજિક માળખાનો ભાગ છે. રોગો સામેની લડાઈ ત્યારે જ સફળ થઈ શકે છે જ્યારે સરકારો, આરોગ્ય નિષ્ણાતો, સામાજિક સંગઠનો, શાળાઓ, મીડિયા અને સામાન્ય નાગરિકો વૈશ્વિક પ્રયાસમાં જોડાય.આ સંદર્ભમાં, રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય આરોગ્ય અભિયાનોની ભૂમિકા મહત્વપૂર્ણ છે. વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠન, યુનિસેફ અને રેડ ક્રોસ જેવી સંસ્થાઓ વિશ્વભરના વિવિધ દેશોમાં રોગો વિશે જાગૃતિ લાવવા અને આરોગ્યસંભાળને સુલભ બનાવવા માટે અથાક મહેનત કરી રહી છે.
મિત્રો, ચાલો સમજીએ કે આજના વિશ્વમાં, રોગને ફક્ત તબીબી દ્રષ્ટિકોણથી જ નહીં, પરંતુ સર્વાંગી સામાજિક અને માનવતાવાદી દ્રષ્ટિકોણથી જોવો જરૂરી છે. જ્યારે સમાજના દરેક વ્યક્તિમાં જાગૃતિ ફેલાશે, જીવનશૈલી સુધરે અને રોગો સામે સામૂહિક પ્રયાસો કરવામાં આવશે ત્યારે જ રોગોથી પીડિત લોકોની સંખ્યા ઘટશે. આપણે સમજવું જોઈએ કે કોઈ પણ રોગ કોઈ એક વ્યક્તિ, પરિવાર કે દેશની સમસ્યા નથી; તે સમગ્ર માનવતા માટે એક સહિયારો પડકાર છે. તેથી, 17 નવેમ્બર, 2025 ના રોજ ઉજવાતો રાષ્ટ્રીય વાઈ દિવસ ફક્ત એક ભારતીય ઘટના નથી, પરંતુ એક વૈશ્વિક સંદેશ છે કે જાગૃતિ, કરુણા, વિજ્ઞાન અને સ્વસ્થ જીવનશૈલી અપનાવવી એ રોગો અને વિકારો સામે લડવા માટેના સૌથી અસરકારક માર્ગો છે. આ દિવસ ફક્ત વાઈ વિશે જાગૃતિ લાવવાની તક નથી, પરંતુ આધુનિક વિશ્વને યાદ અપાવવાનું એક પ્લેટફોર્મ પણ છે કે જ્યાં સુધી માનવતાના કોઈપણ ભાગમાં કોઈ વ્યક્તિ રોગથી પીડાય છે, ત્યાં સુધી આપણે જવાબદારી વિના નથી.
અંતે, જો આપણે ઉપરોક્ત વર્ણનનો અભ્યાસ અને વિશ્લેષણ કરીએ, તો આપણે શોધીશું કે ફક્ત આધુનિક ટેકનોલોજી, તબીબી વિજ્ઞાન, સામાજિક જાગૃતિ અને માનવ સહયોગ મળીને એક એવી દુનિયા બનાવી શકે છે જ્યાં રોગ ફક્ત સારવારનો વિષય નથી, પરંતુ નિવારણ, જાગૃતિ અને કરુણા દ્વારા તેને નિયંત્રિત કરી શકાય છે. બીમારીથી પીડાતા લોકો સાથે સહાનુભૂતિ રાખવી, તેમને સચોટ માહિતી પૂરી પાડવી, તેમને તેમની જીવનશૈલી સુધારવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા અને સમાજને વધુ સારા ભવિષ્ય તરફ દોરી જવું, આરોગ્યને સર્વોપરી રાખવું એ આપણી જવાબદારી છે. આ એક આધુનિક, સંવેદનશીલ અને આરોગ્ય-સંરક્ષિત વિશ્વની સાચી ઓળખ છે.
કિશન સન્મુખદાસ ભવાની, ગોંદિયા, મહારાષ્ટ્ર 9226229318
