Maharashtra,તા.૧૬
મહારાષ્ટ્રના બદલાયેલા રાજકીય વાતાવરણમાં કોંગ્રેસ, ઉદ્ધવ ઠાકરે અને શરદ પવારની ત્રિપુટીને હરાવવા માટે ભાજપે એકનાથ શિંદે અને અજિત પવારની પાર્ટી સાથે મજબૂત રાજકીય કેમેસ્ટ્રી બનાવી છે. બીજેપી સીએમ યોગી ’બનતેગે તો કટંગે’ ના નારા સાથે મહારાષ્ટ્ર ચૂંટણી જીતવાનો પ્રયાસ કરી રહી હતી, તેને પાર્ટીના ટોચના નેતાઓ અને આરએસએસનું સમર્થન મળ્યું હતું. આ સૂત્રોચ્ચાર સાથે ભાજપ ચૂંટણીની ગતિને પોતાની તરફેણમાં જાળવી રાખવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે, પરંતુ મહારાષ્ટ્રમાં એનડીએના સાથી અજિત પવાર જ નહીં પરંતુ મહારાષ્ટ્ર ભાજપના નેતાઓ પણ ’વિભાજિત’ છે.
બાંગ્લાદેશના સંદર્ભમાં યોગી આદિત્યનાથનું સૂત્ર ’દિયા બનેંગે તો કાટેંગે’ હરિયાણાની ચૂંટણીમાં ભાજપ માટે ફટકો પડ્યો હતો. યુપી પેટાચૂંટણીની સાથે જ ઝારખંડ અને મહારાષ્ટ્રમાં પણ રાજકીય વાતાવરણ ગુંજી રહ્યું છે. ભાજપ આ કથા ગોઠવીને જાતિઓમાં વિખરાયેલા હિન્દુઓને એક કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે, પરંતુ મહારાષ્ટ્રના ભાજપના નેતાઓ અને સહયોગીઓને તે પસંદ નથી. સહયોગીઓએ યોગીના નિવેદનથી દૂરી લીધી છે કે જો અમે ભાગલા પાડીશું તો વિભાજિત થઈશું.
અજિત પવાર અને દેવેન્દ્ર ફડણવીસ આમને-સામને આવી ગયા છે, ત્યારે એકનાથ શિંદે કેમ્પ પણ તેનાથી પોતાને દૂર રાખી રહ્યું છે. આટલું જ નહીં ભાજપના નેતાઓ પંકજા મુંડે અને અશોક ચવ્હાણે ’જો અમે ભાગલા પાડીશું તો કાપીશું’ પર સવાલો ઉઠાવ્યા છે. બિહારમાં બીજેપીની સહયોગી જદયુ પહેલાથી જ તેનાથી દૂર રહી ચૂકી છે. આ રીતે, બીજેપીની આગેવાની હેઠળ એનડીએ ’બનટેંગે તો કટંગે’ પર સંપૂર્ણપણે વિભાજિત જણાય છે, કારણ કે અજિતે આ સૂત્રને મહારાષ્ટ્રના વૈચારિક વારસાથી અલગ ગણાવ્યું છે.
એનસીપીના વડા અજિત પવારે સીએમ યોગીના નારાનો વિરોધ કર્યો અને કહ્યું કે મહારાષ્ટ્રે ક્યારેય સાંપ્રદાયિક વિભાજન સ્વીકાર્યું નથી. યુપી, બિહાર અને મધ્યપ્રદેશમાં લોકોની વિચારસરણી અલગ છે, પરંતુ મહારાષ્ટ્રમાં આવા નિવેદનો ચાલતા નથી. મારા મતે મહારાષ્ટ્રમાં આવા શબ્દોના ઉપયોગથી કોઈ વાંધો નથી, કારણ કે મહારાષ્ટ્રના લોકો છત્રપતિ શાહુ મહારાજ, જ્યોતિબા ફૂલે અને બાબાસાહેબ આંબેડકરની બિનસાંપ્રદાયિક વિચારધારાને અનુસરે છે. અમારું સૂત્ર સૌનો સાથ અને સૌનો વિકાસ છે. જો કોઈ શાહુજી, શિવાજી, ફૂલે અને આંબેડકરની વિચારધારાથી ભટકશે તો મહારાષ્ટ્ર તેને છોડશે નહીં.
એકનાથ શિંદે પણ અજિત પવારના અવાજમાં જોડાતા જોવા મળ્યા અને કહ્યું કે મહારાષ્ટ્રમાં આ પ્રકારની રાજનીતિ ન થઈ શકે. અમારી પાર્ટી છેલ્લા અઢી વર્ષમાં થયેલા વિકાસના કામો અને જન કલ્યાણની યોજનાઓના આધારે ચૂંટણીમાં જઈ રહી છે. લોકશાહીમાં આપણે એક થઈને મતદાન કરીશું અને બને એટલું મતદાન કરીશું. શિંદે કેમ્પના પ્રવક્તા સુશીલ વ્યાસનું કહેવું છે કે તેઓ પીએમ મોદીના સબકા સાથ અને સબકા વિકાસના નારા સાથે છે.
યોગી આદિત્યનાથના સ્લોગન ’જો અમે ભાગલા પાડીશું તો કાપીશું’ પર પણ ભાજપમાં ભાગલા પડ્યા છે. દેવેન્દ્ર ફડણવીસ સંપૂર્ણપણે ’બિન્તે થી કટંગે’ ના વર્ણન સાથે ઊભા છે જ્યારે પંકજા મુંડે અને અશોક ચવ્હાણનો અવાજ અલગ છે. ભાજપના સાંસદ અને પૂર્વ સીએમ અશોક ચવ્હાણે કહ્યું છે કે ’બનટેંગે તો કટંગે’નું સૂત્ર યોગ્ય નથી અને રાજ્યના લોકો તેની કદર કરશે નહીં. અંગત રીતે કહીએ તો હું આવા સૂત્રોના પક્ષમાં નથી. તેમણે કહ્યું કે તેઓ ’વોટ જેહાદ વિ ધર્મ યુદ્ધ’ જેવા રેટરિકને મહત્વ આપતા નથી, કારણ કે ભાજપ અને સત્તાધારી મહાયુતિની નીતિ દેશ અને મહારાષ્ટ્રનો વિકાસ છે.
મહારાષ્ટ્ર બીજેપીના દિગ્ગજ નેતા અને પાર્ટીનો ઓબીસી ચહેરો ગણાતા પંકજા મુંડેએ પણ ’બટેંગે તો કટંગે’ ના નારાનો વિરોધ કર્યો છે. પંકજા કહે છે કે તે આ નારાનું સમર્થન કરતી નથી અને મહારાષ્ટ્રને આ પ્રકારની રાજનીતિની જરૂર નથી. પંકજા મુંડેએ કહ્યું, ’સાચું કહું તો મારી રાજનીતિ અલગ છે. હું એક જ પક્ષનો હોવાને કારણે તેનું સમર્થન નહીં કરું, હું માનું છું કે આપણે વિકાસ પર કામ કરવું જોઈએ અને એક જ મુદ્દા પર ચૂંટણી લડવી જોઈએ. તેમણે કહ્યું કે એક નેતાનું કામ આ ધરતી પર રહેતા દરેક વ્યક્તિને પોતાના બનાવવાનું છે. તેથી મહારાષ્ટ્રમાં આવો વિષય લાવવાની જરૂર નથી.
તે જ સમયે, બીજેપીના વરિષ્ઠ નેતા દેવેન્દ્ર ફડણવીસે કહ્યું કે તેમની પાર્ટીનું સૂત્ર ’બનટેંગે તો કટંગે’ મહાવિકાસ અઘાડીના ચૂંટણી પ્રચારના જવાબમાં બનાવવામાં આવ્યું છે. ફડણવીસે તેમની પાર્ટી અને સાથી અજિત પર સવાલો ઉઠાવતા કહ્યું કે તેમના સાથીદારો અશોક ચવ્હાણ અને પંકજા મુંડે તેમજ નાયબ મુખ્યમંત્રી અજિત પવાર તેનો મૂળભૂત અર્થ સમજવામાં નિષ્ફળ રહ્યા છે. દેવેન્દ્ર ફડણવીસે એમ પણ કહ્યું છે કે દાયકાઓ સુધી અજિત પવાર એવી વિચારધારાઓ સાથે જીવ્યા જે બિનસાંપ્રદાયિક અને હિંદુ વિરોધી છે. જેમના માટે હિન્દુત્વનો વિરોધ કરવો એ બિનસાંપ્રદાયિકતા છે તેવા લોકો સાથે રહેતા અજિતને ભાજપ અને જનતાનો મૂડ સમજવામાં થોડો સમય લાગશે. આ લોકો કાં તો જનતાની ભાવનાને સમજી શક્યા નથી અથવા તો આ નિવેદનનો અર્થ સમજી શક્યા નથી.
મહારાષ્ટ્રના રાજકારણનો સિકંદર બનવાના પ્રયાસો થઈ રહ્યા છે. એક તરફ, ભાજપની આગેવાની હેઠળની મહાયુતિ સત્તા જાળવી રાખવા માટે તલપાપડ છે, જ્યારે બીજી તરફ, કોંગ્રેસની આગેવાની હેઠળની મહા વિકાસ આઘાડી ટેબલો ફેરવવા માટે સખત પ્રયાસ કરી રહી છે. ખર્ચની રાજનીતિએ મહારાષ્ટ્રમાં ભાજપની રાજકીય ખેંચતાણ વધારી છે. મરાઠા આરક્ષણ આંદોલને લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપને ફટકો આપ્યો હતો, જેના કારણે તેની બેઠકો ૨૧ થી ઘટીને ૮ થઈ ગઈ છે. આવી સ્થિતિમાં ભાજપ યોગીના ’બનટેંગે તો કટંગે’ ના નારા દ્વારા ખર્ચની રાજનીતિનો સામનો કરવાની રણનીતિ ચલાવી રહી છે.
આ વ્યૂહરચના હેઠળ ભાજપ મહારાષ્ટ્રના હિંદુઓને એક કરવા માટે ’બંટેંગે તો કટંગે’ ના સૂત્રને સંપૂર્ણપણે સેટ કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે જેથી તે રાજકીય વાતાવરણને તેની તરફેણમાં ફેરવવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે, પરંતુ અજિત પવાર અને એકનાથ શિંદે બંને આ સૂત્રનો ઉપયોગ કરી રહ્યા નથી. તેઓ વિભાજનકારી સૂત્રો અપનાવી રહ્યા છે કારણ કે બંને પક્ષોને લાગે છે કે તેના કારણે તેમના મુસ્લિમ મતદારો તેમનાથી દૂર જશે. મુખ્યમંત્રી એકનાથ શિંદેથી લઈને અજિત પવાર સુધી, તેઓ નથી ઈચ્છતા કે મહારાષ્ટ્રમાં રાજકારણ ’જો અમે ભાગલા પાડીશું તો કાપીશું’ની લાઇન પર આધારિત હોય.
અશોક ચવ્હાણ લાંબા સમય સુધી કોંગ્રેસ સાથે જોડાયેલા રહ્યા બાદ આ વર્ષે ફેબ્રુઆરીમાં ભાજપમાં જોડાયા હતા. ભાજપમાં જોડાયા બાદ પાર્ટીએ તેમને રાજ્યસભાની ટિકિટ આપી હતી અને પાર્ટીએ તેમની પુત્રીને વિધાનસભા ચૂંટણીમાં ટિકિટ આપી છે. અશોક ચવ્હાણને મહારાષ્ટ્રમાં મરાઠા સમુદાયના મોટા નેતા માનવામાં આવે છે અને મરાઠવાડામાં તેમનો પોતાનો રાજકીય પ્રભાવ પણ છે. પંકજા મુંડે ભાજપના દિગ્ગજ નેતા ગોપીનાથ મુંડેની પુત્રી છે અને મહારાષ્ટ્રમાં પાર્ટીનોર્ ંમ્ઝ્ર ચહેરો માનવામાં આવે છે. પંકજા મુંડે ૨૦૧૯માં વિધાનસભા ચૂંટણી અને ૨૦૨૪માં લોકસભાની ચૂંટણી હારી ચૂકી છે અને હવે તેઓ વિધાન પરિષદના સભ્ય છે.
પંકજા મુંડે અને દેવેન્દ્ર ફડણવીસ વચ્ચેની રાજકીય દુશ્મનાવટ જાણીતી છે. પંકજાએ ૨૦૧૯માં હાર માટે ફડણવીસને જવાબદાર ઠેરવ્યા હતા. ૨૦૧૪માં જ્યારે મહારાષ્ટ્રમાં બીજેપી ફરી સત્તામાં આવી ત્યારે તે સમયે પંકજા મુંડે પણ પોતાને સીએમની રેસમાં ગણાવી રહી હતી, પરંતુ પાર્ટીએ બ્રાહ્મણ સમુદાયમાંથી આવતા દેવેન્દ્ર ફડણવીસને સત્તાની કમાન સોંપી દીધી હતી. ત્યારથી રાજકીય દુશ્મનાવટ ચાલી રહી છે. હવે મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભા ચૂંટણીમાં ભાજપ બહુમતી સાથે સત્તામાં પાછા ફરવાની યોજના બનાવી રહ્યું છે, તો ફડણવીસને સીએમના દાવેદાર માનવામાં આવી રહ્યા છે.
રાજકીય વિશ્લેષકો માને છે કે મરાઠા સમાજ કોઈ પણ સંજોગોમાં દેવેન્દ્ર ફડણવીસ સાથે સહમત થવા માંગતો નથી. ૨૦૧૯ માં, જ્યારે ફડણવીસને સીએમ બનાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો, ત્યારે મરાઠા નેતાઓ એક થયા. આ ચૂંટણીમાં તેમની ઉમેદવારી માટે જે વાતાવરણ સર્જાઈ રહ્યું છે તેના કારણે તેમના સાથી પક્ષો અજિત પવાર અને એકનાથ શિંદે ’બટેંગે તો કટંગે’ ના નારાના બહાને આ રાજકારણથી પોતાને દૂર રાખી રહ્યા છે. ’બટેંગે તો કટંગે’ ના નારા પર સવાલો ઉભા થયા છે. આટલું જ નહીં ભાજપના મરાઠા અને ઓબીસી નેતાઓએ સવાલો ઉઠાવીને મૂંઝવણ ઊભી કરી છે.
