આખી દુનિયાનું શેરબજાર ઠપ્પ થઈ ગયું છે!

 દાયકાઓથી વૈશ્વિક સ્તરે એક વલણ રહ્યું છે કે જ્યારે પણ કોઈ કુદરતી કે માનવસર્જિત ઘટના, વિશ્વયુદ્ધ, સત્તાપલટો, રોગચાળો વગેરે બને છે, ત્યારે તેની અસર ઘણા સંબંધિત ક્ષેત્રોમાં જોવા મળે છે. તાજેતરમાં, યુએસ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ દ્વારા વિશ્વના ઘણા દેશો પર લાદવામાં આવેલા ટેરિફથી ગભરાટ ફેલાયો છે અને વિશ્વભરના શેરબજારોમાં ભારે કડાકો બોલી રહ્યો છે. તેવી જ રીતે, 57 દેશોના સંગઠન ઇસ્લામિક સહકાર, ગલ્ફ દેશો અથવા વિકસિત દેશો વચ્ચે સંઘર્ષ છે, જેના કારણે તેલના ભાવમાં વધારો થાય છે,કોઈ રાજકીય ઉથલ પાથલનો ભય હોય છે અથવા કાયદાને કારણે વિદેશી સંસ્થાકીય રોકાણકારો દ્વારા શેર વેચવાથી શેરબજાર ઘટે છે, અથવા કોઈ રોગચાળાને કારણે આરોગ્ય અને ખાદ્ય ક્ષેત્રનું પતન થાય છે,વગેરે. મારા બાળપણમાં મેં હર્ષદ મહેતાના મોટા શેર કૌભાંડ અને સ્ટેમ્પ પેપર કૌભાંડ વિશે સાંભળ્યું હતું જેણે ઉચ્ચતમ સ્તરને પણ હચમચાવી નાખ્યું હતું. આજે આપણે આ વિષય પર ચર્ચા કરી રહ્યા છીએ કારણ કે ટ્રમ્પના અમેરિકા ફર્સ્ટના વિઝનને કારણે, વિદેશી સંસ્થાકીય રોકાણકારો શેર વેચીને ભારતમાંથી સતત પૈસા ઉપાડી રહ્યા છે, કદાચ તેઓ તેને અમેરિકામાં રોકાણ કરવાનું વિચારી રહ્યા છે! આપણે નીચેના ફકરાઓમાં આવા ઘણા સંભવિત કારણોની ચર્ચા કરીશું. આજે ૭ એપ્રિલ ૨૦૨૫ ના રોજ શેરબજારમાં થયેલો ભારે ઘટાડો ચિંતાનો વિષય હોવાથી, NSE નિફ્ટીનો સાપ્તાહિક માસિક સમાપ્તિ દિવસ મંગળવારથી બદલીને સોમવાર કરવામાં આવ્યો છે જે ૪ એપ્રિલ ૨૦૨૫ થી અમલમાં આવ્યો છે, તેથી આજે આપણે મીડિયામાં ઉપલબ્ધ માહિતીની મદદથી આ લેખ દ્વારા ચર્ચા કરીશું, હે ભગવાન! – આખી દુનિયાના શેરબજારોમાં મંદી છે! સમગ્ર વિશ્વના શેરબજારોમાં અંધાધૂંધી છે! ભારતમાં થોડી મિનિટોમાં ૧૯ લાખ કરોડનું નુકસાન: ૭ એપ્રિલના રોજ ભારતીય શેરબજારમાં એક જ દિવસમાં જોવા મળેલો ભારે ઘટાડો પહેલી વાર નથી, આ પહેલા પણ ઘણી વખત બન્યું છે – ઊંડું વિચારવું જરૂરી છે.

મિત્રો, જો આપણે 7 એપ્રિલ, 2025 ના રોજ શેરબજારમાં થયેલા ઘટાડાની વાત કરીએ, તો અમેરિકા દ્વારા વિશ્વભરના 180 દેશો પર ટેરિફ લાદવાની અસર હવે સ્પષ્ટપણે દેખાવા લાગી છે. વિશ્વભરના બજારોમાં ઘટાડા બાદ હવે ભારતીય શેરબજાર પણ ખરાબ રીતે તૂટી ગયું છે. આજે એટલે કે 7 એપ્રિલ 2025 ના રોજ, બંને મુખ્ય સૂચકાંકો લાલ નિશાન પર ખુલ્યા અને ખુલતાની સાથે જ શેરબજારમાં ઉથલપાથલ મચી ગઈ.શરૂઆતના કારોબા રમાં સેન્સેક્સ 3,939.68 પોઈન્ટના મોટા ઘટાડા સાથે 71,425.01 પર ખુલ્યો, જ્યારે નિફ્ટી 1,160.8 પોઈન્ટ ઘટીને 21,743.65 પર બંધ થયો.સોમવારે, વિશ્વભરના બજારો એટલા બધા તૂટ્યા કે એવું લાગતું હતું કે તેઓ સીધા નર્કમાં જશે. અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા લાદવામાં આવેલા મોટા ટેરિફ અને ચીન દ્વારા તીવ્ર પ્રતિક્રિયાએ વિશ્વભરના શેરબજારોને હચમચાવી નાખ્યા છે. ચીને અમેરિકાથી આવતા તમામ માલ પર 34 ટકાનો ટેક્સ લાદવાની જાહેરાત કરી છે, જે 10 એપ્રિલથી અમલમાં આવશે. તેની અસર એટલી જબરદસ્ત હતી કે માત્ર બે દિવસમાં વિશ્વભરમાં $9 ટ્રિલિયનનું બજાર મૂલ્ય ગાયબ થઈ ગયું.

મિત્રો, જો આપણે ટ્રમ્પની ટેરિફ જાહેરાત પછી વિશ્વભરના શેરબજારોમાં અરાજકતા વિશે વાત કરીએ, તો યુએસ રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા ટેરિફ જાહેરાત પછી,વિશ્વભરના શેરબજારોમાં અરાજકતા જોવા મળી.૭ એપ્રિલ ૨૦૨૫નો દિવસ ઘણા દેશો માટે કાળો દિવસ સાબિત થયો. ટ્રમ્પના ટેરિફથી વૈશ્વિક વેપાર યુદ્ધનો ભય વધ્યો.આનાથી રોકાણ કારોમાં ગભરાટ અને અનિશ્ચિતતાનું વાતાવરણ સર્જાયું, જેના પરિણામે વિશ્વભરના શેરબજારોમાં ભારે વેચવાલી જોવા મળી. સોમવારે સૌથી વધુ નુકસાન નોંધાવનાર દેશોમાં હોંગકોંગ ટોચ પર હતો, જ્યાં હેંગ સેંગ ઇન્ડેક્સ 7 એપ્રિલ, 2025 ના રોજ 13.12 ટકાથી ઘટીને 13.60 ટકા થયો હતો, જે તાજેતરના વર્ષોમાં સૌથી મોટો ઇન્ટ્રાડે ઘટાડો હોવાનું કહેવાય છે. આજે, 1997 ના એશિયન નાણાકીય કટોકટી પછીનો સૌથી મોટો એક દિવસનો ઘટાડો નોંધાયો હતો. હોંગકોંગમાં મોટા ઘટાડા પાછળનું કારણ ચીન પર લાદવામાં આવેલ 34 ટકા ટેરિફ છે. હોંગકોંગનું અર્થતંત્ર ચીન પર નિર્ભર છે, અને બેંકિંગ અને ટેકનોલોજી ક્ષેત્રોને ભારે નુકસાન થયું છે. હેંગ સેંગ લગભગ 23,000 સુધી સરકી ગયો. એટલું જ નહીં, ઘણી કંપનીઓના શેર 20 ટકાથી વધુ નબળા પડ્યા. સોમવારે તાઈએક્સ ઇન્ડેક્સ ૯.૭ ટકા અને ૧૦ ટકા વચ્ચે ઘટ્યો હતો. આજનો દિવસ અહીંના રોકાણકારો માટે પણ કાળો સોમવાર સાબિત થયો. તે ઇતિહાસમાં એક દિવસમાં થયેલા સૌથી મોટા ઘટાડામાંનો એક હતો. બજારની પરિસ્થિતિને નિયંત્રિત કરવા માટે, વેપારને અસ્થાયી રૂપે અટકાવવો પડ્યો, એટલે કે સર્કિટ બ્રેકર લાગુ કરવામાં આવ્યો. દક્ષિણ કોરિયાનો કોસ્પી ઇન્ડેક્સ 3% થી 5% ની વચ્ચે ઘટ્યો, થોડા સમય માટે નીચલી સર્કિટમાં અથડાયો. હ્યુન્ડાઇ અને સેમસંગ જેવી કંપનીઓના શેરમાં ભારે વેચવાલી જોવા મળી. સેન્સેક્સ 2,227 પોઈન્ટ ઘટીને 73,138 પર બંધ થયો, જ્યારે નિફ્ટી 3% થી વધુ ઘટીને 22,200 ની નીચે બંધ થયો. ભારત 26% ટેરિફથી પ્રભાવિત થયું હતું, પરંતુ ફાર્મા, સ્ટીલ અને ઓટો ક્ષેત્રોને આપવામાં આવેલી કેટલીક છૂટને કારણે નુકસાન અન્ય દેશો જેટલું ઊંડું નહોતું. અમેરિકા, ચીન, યુરોપના યુકે, જર્મની અને ફ્રાન્સના બજારોમાં પણ તીવ્ર ઘટાડો નોંધાયો હતો.

મિત્રો, જો આપણે ભારત સહિત સમગ્ર વિશ્વમાં શેર કડાકાની અસર વિશે વાત કરીએ, તો ભારતીય શેર બજાર પણ તેનાથી અસ્પૃશ્ય નથી. સપ્તાહના પહેલા દિવસે બજાર ખુલતાની સાથે જ સેન્સેક્સ લગભગ 4,000 પોઈન્ટ ઘટ્યો હતો જ્યારે નિફ્ટીમાં પણ 900 પોઈન્ટથી વધુનો ઘટાડો થયો હતો. આ ઘટાડાને કારણે રોકાણકારોને ૧૯.૪ લાખ કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન થયું છે. ભારતની સાથે, અન્ય એશિયન બજારોમાં પણ ઘટાડો જોવા મળ્યો છે. ટાટા ગ્રુપના શેર સામાન્ય રીતે સલામત માનવામાં આવે છે. પરંતુ આજે ટાટા ગ્રુપના શેરમાં ભારે ઘટાડો જોવા મળ્યો અને ગ્રુપના ઘણા શેર 52 અઠવાડિયાના નીચલા સ્તરે પહોંચી ગયા.આના કારણે રોકાણકારોને થોડા જ કલાકોમાં ૧.૪૯ લાખ કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન થયું. જાપાનનો નિક્કી 225 ઇન્ડેક્સ 7.8 ટકા ઘટીને 1.5 વર્ષના નીચલા સ્તરે પહોંચી ગયો. દરમિયાન, ટ્રમ્પે પોતાની નીતિનો બચાવ કરતા કહ્યું છે કે વેપાર અસંતુલનને સુધારવું જરૂરી છે પરંતુ મંદી અને ફુગાવાના કારણે, વિશ્વભરના બજારોમાં ગભરાટ છે. યુરોપમાં પણ શરૂઆતના વેપારમાં ભારે ઘટાડો જોવા મળી રહ્યો છે. સોમવારે બજાર ખુલતાની સાથે જ શેરબજાર 16 મહિનામાં સૌથી નીચા સ્તરે પહોંચી ગયું. જર્મનીમાં DOCS ઇન્ડેક્સ લગભગ 10 ટકા ઘટ્યો છે, જ્યારે લંડનનો FTSE 100 લગભગ 6 ટકાના ઘટાડા સાથે ટ્રેડ કરી રહ્યો છે. અમેરિકન રાષ્ટ્રપતિના ટેરિફ પછી મંદીના ભયે સમગ્ર વિશ્વને હચમચાવી નાખ્યું છે. ચીનની બદલાની કાર્યવાહી છતાં, ટ્રમ્પે તેમની યોજનાથી પાછળ હટવાનો કોઈ સંકેત આપ્યો નથી.

મિત્રો, જો આપણે ભારતના શેરબજારના કાળા દિવસોના ઇતિહાસની વાત કરીએ, થોડીવારમાં 19 લાખ કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન થયું, ભારતીય શેરબજારમાં અરાજકતા, તો જાણો ક્યારે સેન્સેક્સમાં મોટો ઘટાડો જોવા મળ્યો. ભારતીય શેરબજારે ઘણી સુવર્ણ ક્ષણો જોઈ છે, પરંતુ તેના ઇતિહાસમાં કેટલાક કાળા દિવસો પણ નોંધાયા છે જ્યારે સેન્સેક્સમાં ભારે ઘટાડો થયો છે, વૈશ્વિક કટોકટીથી લઈને સ્થાનિક અનિશ્ચિતતા સુધી, આ ઘટનાઓએ રોકાણકારોને આઘાતની સ્થિતિમાં મૂકી દીધા છે. ઘણી વખત પરિસ્થિતિ એવી બની ગઈ છે કે બજારમાં ટ્રેન્ડિંગ થોડા સમય માટે બંધ કરવું પડ્યું છે. (૧) ૪ જૂન, ૨૦૨૪ ના રોજ મોટો ઘટાડો થયો: ચૂંટણી પરિણામના દિવસે શેરબજારમાં વેપાર શરૂ થતાંની સાથે જ શરૂ થયેલો ઘટાડો વધતો રહ્યો. ૩૦ શેરો ધરાવતા બીએસઈ સેન્સેક્સે તે દિવસે ૧૭૦૦ પોઈન્ટના ઘટાડા સાથે ટ્રેડિંગ શરૂ કર્યું હતું અને બપોરે ૧૨.૨૦ વાગ્યા સુધીમાં તે ૬૦૯૪ પોઈન્ટના ઘટાડા સાથે ૭૦,૩૭૪ ના સ્તરે પહોંચી ગયો હતો. (2) 23 માર્ચ 2020 – કોવિડ-19 રોગચાળાને કારણે, સેન્સેક્સ 3,935 પોઈન્ટ તૂટી ગયો, લોકડાઉનના ભયને કારણે બજારો તૂટી પડ્યા અને રોકાણકારોને ભારે નુકસાન થયું. (૩).૧૨ માર્ચ ૨૦૨૦ – સેન્સેક્સ ૨,૯૧૯ પોઈન્ટ ઘટ્યો: કોરોનાના વૈશ્વિક ફેલાવા અને યસ બેંક કટોકટીના કારણે સેન્સેક્સ ૨,૯૧૯ પોઈન્ટ ઘટ્યો. ૧૦ ટકા નીચલી સર્કિટ લાગી, ટ્રેડિંગ સ્થગિત (૪) ૯ માર્ચ ૨૦૨૦ – સેન્સેક્સ ૧,૯૪૧ પોઈન્ટ ઘટ્યો: તેલના ભાવમાં ઘટાડો અને કોવિડ-૧૯ ની ચિંતા વચ્ચે સેન્સેક્સ ૧,૯૪૧ પોઈન્ટ તૂટી ગયો. (૫) ૨૭ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૦ – સેન્સેક્સમાં કોવિડ- ૧૯ના વધતા કેસોએ બજારને ડરાવી દીધું. સેન્સેક્સમાં ૧,૪૪૮ પોઈન્ટનો ઘટાડો થયો, જેનાથી રોકાણકારોનો વિશ્વાસ ડગમગી ગયો. (૬) ૨૪ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૦- સેન્સેક્સ ૮૦૬ પોઈન્ટ ઘટ્યો: કોરોનાની વૈશ્વિક અસરની શરૂઆતમાં, સેન્સેક્સ ૮૦૬ પોઈન્ટ ઘટ્યો. આ રોગ ચાળાને લગતો પહેલો મોટો ઘટાડો હતો. (૭) ૬ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૦ – સેન્સેક્સ ૧,૦૦૦ પોઈન્ટ ઘટ્યો: બજેટ પછીની અનિશ્ચિતતા અને વૈશ્વિક સંકેતોને કારણે સેન્સેક્સ લગભગ ૧,૦૦૦ પોઈન્ટ ઘટ્યો. બજારની અસ્થિરતા વધી (૮) ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૦ – સેન્સેક્સ ૨,૧૦૦ પોઈન્ટ ઘટ્યો: બજેટમાં નિરાશા અને આર્થિક મંદીના ભયને કારણે સેન્સેક્સ લગભગ ૨,૧૦૦ પોઈન્ટ ઘટ્યો. રોકાણકારોમાં ચિંતાનો માહોલ હતો.

તો જો આપણે ઉપરોક્ત સમગ્ર વર્ણનનો અભ્યાસ કરીએ અને તેનું વિશ્લેષણ કરીએ તો આપણને ખબર પડશે કે હે ભગવાન!-આખી દુનિયાનું શેરબજાર ઠપ્પ થઈ ગયું છે! દુનિયાભરના શેરબજારોમાં અરાજકતા છે! ભારતમાં થોડી મિનિટોમાં ૧૯ લાખ કરોડનું નુકસાન: ૭ એપ્રિલના રોજ ભારતીય શેરબજારમાં એક જ દિવસમાં જોવા મળેલો ભારે ઘટાડો પહેલી વાર નથી, આ પહેલા પણ ઘણી વખત બન્યું છે-ઊંડું વિચારવું જરૂરી છે.

-સંકલનકાર લેખક – કાર નિષ્ણાત કટારલેખક સાહિત્યકાર આંતરરાષ્ટ્રીય લેખક ચિંતક કવિ સંગીત માધ્યમ સીએ(એટીસી) એડવોકેટ કિશન સનમુખદાસ ભાવનાની ગોંડિયા મહારાષ્ટ્ર 9284141425