૧૨ જ્યોતિર્લિંગનો મહત્વ અને મહિમા…. ભગવાન શિવની ભક્તિનો મહિનો ચાલુ છે. શિવમહાપુરાણ અનુસાર, એકમાત્ર ભગવાન શિવ એકમાત્ર દેવતા છે જે નિરર્થક અને સફળ બંને છે. આ જ કારણ છે કે એકમાત્ર શિવની પૂજા લિંગ અને મૂર્તિ બંને સ્વરૂપોમાં કરવામાં આવે છે. ભારતમાં ૧૨ મોટા જ્યોતિર્લિંગ છે. આ બધાનું પોતાનું મહત્વ અને મહિમા છે.એવું પણ માનવામાં આવે છે કે જો સાવન મહિનામાં ભગવાન શિવના જ્યોતિર્લિંગો જોવામાં આવે તો જન્મ પછી જન્મની સમસ્યાઓ દૂર થાય છે. આ જ કારણ છે કે સાવન મહિનામાં ભારતના ૧૨ જ્યોતિર્લિંગોની મુલાકાત માટે ભક્તો ઉમટતા હોય છે. આજે અમે તમને આ ૧૨ જ્યોતિર્લિંગનું મહત્વ અને મહિમા જાણીએ..
૧.સોમનાથ: સોમનાથ જ્યોતિર્લિંગને ફક્ત ભારત જ નહીં પરંતુ આ પૃથ્વીનો પ્રથમ જ્યોતિર્લિંગ માનવામાં આવે છે. આ મંદિર ગુજરાત રાજ્યના સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તારમાં આવેલું છે. આ મંદિર વિશે એવું માનવામાં આવે છે કે જ્યારે દક્ષા પ્રજાપતિ દ્વારા ચંદ્રને શ્રાપ આપવામાં આવ્યો હતો, ત્યારે ચંદ્રએ આ સ્થાન પર ધ્યાન કર્યું હતું અને આ શ્રાપથી મુક્તિ મેળવી હતી. એવું પણ કહેવામાં આવે છે કે આ શિવલિંગની સ્થાપના ખુદ ચંદ્રદેવે જ કરી હતી. વિદેશી આક્રમણને કારણે તે ૧૭ વખત નાશ પામ્યુ છે. દરેક વખતે તે તુટે છે અને તેની રચના કરવાનું ચાલુ રાખે છે.
ર.મલ્લિકાર્જુન: આ જ્યોતિર્લિંગ આંધ્રપ્રદેશમાં કૃષ્ણ નદીના કિનારે શ્રીસૈલ નામના પર્વત પર સ્થિત છે. આ મંદિરનું મહત્વ ભગવાન શિવના કૈલાસ પર્વત જેવું જ કહેવાય છે. ઘણા ધાર્મિક ગ્રંથો તેના ધાર્મિક અને પૌરાણિક કથાને સમજાવે છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે આ જ્યોતિર્લિંગને જોઈને જ વ્યક્તિને તેના બધા પાપોથી મુક્તિ મળે છે. એક દંતકથા અનુસાર, જ્યાં આ જ્યોતિર્લિંગ સ્થિત છે, તે પર્વત પર શિવની પૂજા કરવાથી વ્યક્તિને અશ્વમેધ યજ્ઞ જેવા પુણ્યફળ પ્રાપ્ત થાય છે.
૩. મહાકાલેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ: આ જ્યોતિર્લિંગ મધ્ય પ્રદેશની ધાર્મિક રાજધાની તરીકે ઓળખાતા ઉજ્જૈન શહેરમાં સ્થિત છે. મહાકાળેશ્વર જ્યોતિર્લિંગની વિશેષતા એ છે કે તે એકમાત્ર દક્ષિણમુખી જ્યોતિર્લિંગ છે. અહીં દરરોજ સવારે પૂજા આખા વિશ્વમાં પ્રખ્યાત છે. વય વધારો અને વય સંબંધિત સંકટથી બચવા ખાસ કરીને મહાકાળેશ્વરની પૂજા કરવામાં આવે છે. ઉજ્જૈનના રહેવાસીઓ માને છે કે ભગવાન મહાકાળેશ્વર તેમના રાજા છે અને તેઓ ઉજ્જૈનનું રક્ષણ કરી રહ્યા છે.
૪.ઑમકારેશ્વર: ઑમકારેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ મધ્યપ્રદેશના પ્રખ્યાત શહેર ઇંદોર નજીક સ્થિત છે. આ જ્યોતિર્લિંગ જ્યાં આવેલું છે, તે સ્થળે નર્મદા નદી વહે છે અને ડુંગરની આજુબાજુ નદી વહીને અહીં ૪ નો આકાર રચાય છે. ‘શબ્દ’ બ્રહ્માના મુખમાંથી આવ્યો છે. તેથી કોઈપણ ધાર્મિક ગ્રંથ અથવા વેદનું પાઠ ૭ સાથે કરવામાં આવે છે. આ જ્યોતિર્લિંગને આકાર એટલે કે, આકાર આપવામાં આવ્યું છે, જેના કારણે તે ઓમકારેશ્વર તરીકે ઓળખાય છે.
૫.કેદારનાથ: કેદારનાથમાં જ્યોતિર્લિંગ ભગવાન શિવના ૧૨ મોટા જ્યોતિર્લિંગોમાં પણ આવે છે. તે ઉત્તરાખંડમાં આવેલું છે. બાબા કેદારનાથનું મંદિર બદ્રીનાથના માર્ગમાં આવેલું છે. કેદારનાથ સમુદ્ર સપાટીથી ૩૫૪ મીટરની ઉચાઇ પર સ્થિત છે. કેદારનાથનું વર્ણન સ્કંદ પુરાણ અને શિવ પુરાણમાં પણ જોવા મળે છે. આ મંદિર ભગવાન શિવને ખૂબ જ પ્રિય છે. કૈલાસ મહત્વનું હોવાથી શિવએ કેદાર ક્ષેત્રને પણ મહત્વ આપ્યું છે.
૬. ભીમાશંકર: ભીમાશંકર જ્યોતિર્લિંગ મહારાષ્ટ્રના પૂના જિલ્લામાં સહ્યાદ્રી નામના પર્વત પર સ્થિત છે. ભીમાશંકર જ્યોતિર્લિંગ મોટેશ્વર મહાદેવ તરીકે પણ ઓળખાય છે. આ મંદિર વિષે, એવું માનવામાં આવે છે કે જે ભક્ત જે આ મંદિરને દરરોજ સવારે સૂર્ય ઉગતા પછી આદરપૂર્વક જુએ છે, તેના સાત જન્મોનાં પાપો દૂર થાય છે અને તેમના માટે સ્વર્ગ તરફ જવાના માર્ગ ખુલી જાય છે.
૭. કાશી વિશ્વનાથ: વિશ્વનાથ જ્યોતિર્લિંગ ભારતના ૧૨ જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક છે. તે ઉત્તર પ્રદેશના કાશી નામના સ્થળે સ્થિત છે. કાશી તમામ ધાર્મિક સ્થળોમાં સૌથી વધુ મહત્વ ધરાવે છે. તેથી, તમામ ધાર્મિક સ્થળોએ કાશીનું ખૂબ મહત્વ હોવાનું કહેવાય છે. આ સ્થાનની માન્યતા એ છે કે હોલોકોસ્ટ પછી પણ, આ સ્થાન રહેશે. તેની સુરક્ષા માટે, ભગવાન શિવ આ સ્થાન તેમના ત્રિશૂળ પર રાખશે અને જ્યારે હોલોકોસ્ટ ટળી જાય ત્યારે કાશીને તેની જગ્યાએ પાછો મૂકશે.
૮.ત્ર્યંબકેશ્વર: આ જ્યોતિર્લિંગ ગોદાવરી નદીની નજીક મહારાષ્ટ્ર રાજ્યના નાસિક જિલ્લામાં સ્થિત છે. આ જ્યોતિર્લિંગની નજીકમાં બ્રહ્મગિરિ નામનો પર્વત છે. ગોદાવરી નદી આ પર્વતથી શરૂ થાય છે. ભગવાન શિવનું એક નામ ત્ર્યંબકેશ્વર પણ છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે ગૌતમ ઋષિ અને ગોદાવરી નદીના આગ્રહથી ભગવાન શિવને અહીં જ્યોતિર્લિંગ સ્વરૂપે રોકાવું પડ્યું હતું.
૯.વૈદ્યનાથ: શ્રી વૈદ્યનાથ શિવલિંગને તમામ જ્યોતિર્લિંગોની ગણતરીમાં નવમાં ક્રમ આપવામાં આવ્યો છે. ભગવાન શ્રી વૈદ્યનાથ જ્યોતિર્લિંગનું મંદિર જ્યાં આવેલું છે તેને વૈદ્યનાથ ધામ કહે છે. આ સ્થાન ઝારખંડ રાજ્ય (અગાઉના બિહાર) ના દેવઘર જિલ્લામાં આવે છે.
૧૦. નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ: આ જ્યોતિર્લિંગ ગુજરાતની સીમમાં દ્વારકા સ્થાને સ્થિત છે. શાસ્ત્રોમાં, ભગવાન શિવ સર્પોના દેવ છે અને નાગેશ્વરનો સંપૂર્ણ અર્થ સર્પનો દેવ છે. ભગવાન શિવનું બીજું નામ પણ નાગેશ્વર છે. નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ પણ દ્વારકા પુરીથી ૧૪ માઇલ દૂર છે. આ જ્યોતિર્લિંગના મહિમામાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જે વ્યક્તિ અહીં પૂર્ણ ભક્તિ અને શ્રદ્ધાથી મુલાકાત લે છે તેની બધી ઇચ્છાઓ પૂર્ણ થાય છે.
૧૧.રામેશ્વરમ જ્યોતિર્લિંગ: આ જ્યોતિર્લિંગ તમિલનાડુ રાજ્યના રામાનાથપુરમ નામના સ્થળે સ્થિત છે. ભગવાન શિવના ૧૨ જ્યોતિર્લિંગોમાંના એક ઉપરાંત, આ સ્થાન હિન્દુઓના ચાર ધામોમાંનું એક પણ છે. આ જ્યોતિર્લિંગ વિશે એવી માન્યતા છે કે તેની સ્થાપના ભગવાન શ્રી રામ પોતે જ કરી હતી. ભગવાન રામ દ્વારા સ્થાપિત થવાને કારણે, આ જ્યોતિર્લિંગને ભગવાન રામ, રામેશ્વરમ નામ આપવામાં આવ્યું છે.
૧૨.ધૃર્ણેશ્વર મંદિર: ધૃર્ણેશ્વર મહાદેવનું પ્રખ્યાત મંદિર મહારાષ્ટ્રના ઓરંગાબાદ શહેર નજીક દૌલતાબાદ નજીક આવેલું છે. તે ધૃર્ણેશ્વર અથવા ઘુશ્મેશ્વર તરીકે પણ ઓળખાય છે. દૂર-દૂરથી લોકો અહીં દર્શન કરવા અને આધ્યાત્મિક શાંતિ મેળવવા આવે છે. ભગવાન શિવના ૧૨ જ્યોતિર્લિંગોમાં આ છેલ્લું છે. બૌદ્ધ સાધુઓ દ્વારા બનાવવામાં આવેલી પ્રખ્યાત એલોરા ગુફાઓ આ મંદિરની નજીક સ્થિત છે. તે શ્રી એકનાથજી ગુરુ અને શ્રી જનાર્દન મહારાજની સમાધિ પણ છે.
–મિતલ ખેતાણી (મો.૯૮૨૪૨ ૨૧૯૯૯)
