આ ફક્ત એક ડ્રાફ્ટ રોલ છે. આટલી મોટી પ્રક્રિયામાં કેટલીક ભૂલો હશે. પરંતુ મૃતકોને જીવંત કહેવું યોગ્ય નથી.
New Delhi,તા.૧૨
બિહારમાં મતદાર યાદીના સ્પેશિયલ ઇન્ટેન્સિવ રિવિઝનના મુદ્દા પર મંગળવારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં સુનાવણી થઈ રહી છે. ન્યાયાધીશ સૂર્યકાંત અને ન્યાયાધીશ બાગચીની બેન્ચ એસઆઇઆરને પડકારતી અરજીઓ પર સુનાવણી કરી રહી છે. વરિષ્ઠ વકીલ કપિલ સિબ્બલ અને ન્યાયાધીશ સૂર્યકાંત અને ન્યાયાધીશ બાગચી વચ્ચે કોર્ટમાં ઉગ્ર ચર્ચા જોવા મળી રહી છે. સુનાવણી દરમિયાન, ચૂંટણી પંચે પણ સ્વીકાર્યું કે આવી પ્રથામાં કેટલીક ખામીઓ હોવી સ્વાભાવિક છે. કેસની સુનાવણી કરતી વખતે, ન્યાયાધીશ સૂર્યકાંતે કહ્યું કે પહેલા સ્પષ્ટ કરો કે એસઆઇઆર પ્રક્રિયા કાયદા અનુસાર છે કે નહીં. તેમણે કહ્યું કે આવી પ્રક્રિયા જારી કરી શકાય છે કે નહીં તે અમને જણાવો. જો તમે કહો છો કે શરતી યોજના હેઠળ આવી પ્રક્રિયાને મંજૂરી છે, તો અમે પ્રક્રિયા પર વિચાર કરીશું. જો તમે કહો છો કે તે બંધારણમાં જ નથી,
સિનિયર એડવોકેટ ગોપાલ શંકરનારાયણે કહ્યું કે મોટા પાયે બહિષ્કાર થયો છે. ૬૫ લાખ લોકો બહાર છે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે મોટા પાયે દૂર કરવું તે હકીકતો અને આંકડાઓ પર આધારિત હશે. વરિષ્ઠ વકીલ કપિલ સિબ્બલે કહ્યું કે એક નાના મતવિસ્તારમાં, ૧૨ લોકો એવા છે જેમને મૃત દર્શાવવામાં આવ્યા છે, પરંતુ તેઓ જીવંત છે.બીએલઓએ કંઈ કર્યું નથી.
વરિષ્ઠ વકીલ રાકેશ દ્વિવેદીએ કહ્યું કે આ ફક્ત એક ડ્રાફ્ટ રોલ છે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે અમારે તમને પૂછવું પડશે કે કેટલા લોકોને મૃત તરીકે ઓળખવામાં આવ્યા છે. તમારા અધિકારીઓએ કંઈક કામ કર્યું હશે. આના પર દ્વિવેદીએ કહ્યું કે આટલી મોટી પ્રક્રિયામાં કેટલીક ભૂલો હશે. પરંતુ મૃતકોને જીવંત કહેવું યોગ્ય નથી.
કપિલ સિબ્બલે કહ્યું કે જ્યાં એક વર્ષ માટે રોલનું સંપૂર્ણ સંશોધન કરવાનું હોય છે, ત્યાં તેને નવેસરથી તૈયાર કરવામાં આવશે. ન્યાયાધીશ કાંતે કહ્યું કે માત્ર એટલો જ તફાવત છે કે સારાંશ પુનરાવર્તનના કિસ્સામાં નિયમ ૪ (૨) લાગુ થશે નહીં. સિબ્બલે કહ્યું કે નિયમો અનુસાર, કોઈ પત્ર કે ફોર્મ ૪ (રહેવાસીઓને) મોકલવામાં આવશે નહીં. કોઈ દસ્તાવેજો લેવામાં આવશે નહીં.
કપિલ સિબ્બલે બેન્ચને કહ્યું કે કૃપા કરીને ફોર્મ ૫ જુઓ. આ એક નોટિસ છે જે તેમણે લગાવવાની છે. નિયમ ૧૨ પર આવો. નવા મતદાર તરીકે નોંધણી માટેનો દરેક દાવો ફોર્મ ૬ માં હશે અને અરજદારની સહીથી ભરવામાં આવશે. તેમાં આધાર વિગતો શામેલ છે. સંપૂર્ણ કવાયત માટે આ આવશ્યક છે. વય પ્રમાણપત્રની સ્વ-પ્રમાણિત નકલ, જન્મ તારીખના પુરાવા માટેનો દસ્તાવેજ – આધાર – જે તેમણે બાકાત રાખ્યો છે. જો કોઈ ઉપલબ્ધ ન હોય, તો કૃપા કરીને ફક્ત જન્મ તારીખ અને સામાન્ય રહેઠાણનું સ્થળ ઉલ્લેખ કરો.
કપિલ સિબ્બલે કહ્યું કે તેઓ આધાર સ્વીકારી રહ્યા નથી, જો હું કહું કે હું નાગરિક છું, તો તે તેમની જવાબદારી છે. પરંતુ આવું કંઈ થયું નથી. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ફક્ત માહિતી આપવાની રહેશે. સિબ્બલે નિયમ ૧૩નો ઉલ્લેખ કર્યો. કપિલ સિબ્બલે કહ્યું કે કૃપા કરીને ફોર્મ ૭ જુઓ અને તમને ખબર પડશે કે સમસ્યા ક્યાં છે.
સિબ્બલે કહ્યું કે નિયમો હેઠળ, નાગરિકે કંઈપણ સાબિત કરવાની જરૂર નથી. જે વ્યક્તિ મારા સમાવેશ સામે વાંધો ઉઠાવી રહી છે તેણે તે સાબિત કરવું પડશે. જસ્ટિસ બાગચીએ કહ્યું કે જો ડ્રાફ્ટ યાદીમાં નાગરિક હોવાનો દાવો કરતા મતદારનું નામ શામેલ નથી, તો તે ફોર્મ ૬ માં અરજી કરીને નામ શામેલ કરી શકે છે. તે સાબિત કરવાનું કામ સત્તાવાળાનું છે કે તે ભારતીય નાગરિક નથી. નિયમ ૧૦ પહેલાના બધા નિયમો ડ્રાફ્ટ યાદી માટે પ્રારંભિક તબક્કો છે – શું ચૂંટણી પંચે બીએલઓ દ્વારા જરૂરી ફોર્મ ૪ જારી કર્યું છે, જેના પર તમે પ્રશ્ન કરી રહ્યા છો – કે આ પ્રક્રિયા કરવામાં આવી નથી અને તેથી યાદીનું પાલન થઈ રહ્યું નથી.
જસ્ટિસ સૂર્યકાંતે કહ્યું કે ફોર્મમાં ક્યાં લખ્યું છે કે બધા દસ્તાવેજો ત્યાં હોવા જોઈએ? આના પર કપિલ સિબ્બલે કહ્યું કે મૂળ વાત ખૂટે છે. જસ્ટિસ કાંતે કહ્યું કે આ સાચું છે કે આશંકા, ચાલો જોઈએ. હેતુ સુવિધા પૂરી પાડવાનો છે, તે આધાર કાર્ડ પર આવે છે. તેમાં ’નીચે આપેલી યાદીમાંથી’ લખેલું છે, તે જરૂરી નથી કે તમારે બધા દસ્તાવેજો આપવા પડે.
સિબ્બલે કહ્યું કે બિહારના લોકો પાસે આ દસ્તાવેજો નથી, બસ મુદ્દો એ છે. જસ્ટિસ સૂર્યકાંતે કહ્યું કે બિહાર ભારતનો ભાગ છે. જો બિહાર પાસે તે નથી, તો અન્ય રાજ્યો પાસે પણ તે નહીં હોય. આ દસ્તાવેજો શું છે? જો તમે કેન્દ્ર સરકારના કર્મચારી છો, તો સ્થાનિક/ એલઆઇસી દ્વારા જારી કરાયેલ કોઈપણ ઓળખપત્ર/દસ્તાવેજ. સિબ્બલે કહ્યું કે તેઓ કહી રહ્યા છે કે તેની પુષ્ટિ કરી શકાતી નથી. જન્મ પ્રમાણપત્ર વિશે વાત કરીએ તો, ફક્ત ૩.૦૫૬% પાસે તે છે. પાસપોર્ટ ૨.૭% છે અને ૧૪.૭૧% પાસે મેટ્રિકનું પ્રમાણપત્ર છે. ન્યાયાધીશ કાંતે કહ્યું કે ભારતના નાગરિક હોવાનું સાબિત કરવા માટે કંઈક તો હોવું જોઈએ. દરેક પાસે કોઈને કોઈ પ્રમાણપત્ર હોય છે, સિમ ખરીદવા માટે તે જરૂરી છે.ઓબીસી,એસસી એસટી પ્રમાણપત્ર.
સુનાવણી દરમિયાન, કપિલ સિબ્બલે કહ્યું કે આધાર, રેશન કાર્ડ,ઇપીઆઇસી કાર્ડ સ્વીકારવામાં આવશે નહીં. ન્યાયાધીશ કાંતે કહ્યું કે તેઓ સાચા છે કે આને નિર્ણાયક પુરાવા તરીકે સ્વીકારી શકાતા નથી. સૂચના હેઠળ, આ દસ્તાવેજો સબમિટ કરવાની પ્રક્રિયા શું છે. સિબ્બલે કહ્યું કે તેઓ ૨૦૦૩ ના લોકોને આપવામાં આવતા કોઈપણ દસ્તાવેજને બાકાત રાખી રહ્યા છે. આ ૨૦૨૫ ના રોલ છે.
ન્યાયાધીશ કાંતે કહ્યું કે અમે પૂછી રહ્યા છીએ કે જો તમે પ્રક્રિયાને જ પડકારી રહ્યા છો, તો તમે કટ-ઓફ તારીખ પર પ્રશ્ન ઉઠાવી રહ્યા છો. તો ચાલો આ વાત પર આવીએ, શું ચૂંટણી પંચને આવો અધિકાર છે? જો તે સ્વીકારવામાં આવે કે ચૂંટણી પંચને આવો અધિકાર નથી, તો મામલો સમાપ્ત થઈ ગયો છે. સિબ્બલે કહ્યું કે આ સાચું છે. પરંતુ તેઓ એમ પણ કહે છે કે જો હું ૨૦૦૩ ની યાદીમાં હોત, અને મેં ગણતરી ફોર્મ દાખલ ન કર્યું હોય, તો મને બાકાત રાખવામાં આવશે. મને આનો પણ વાંધો છે. જસ્ટિસ બાગચીએ કહ્યું કે નિયમ ૧૨ કહે છે કે જો તમે ૨૦૦૩ ની યાદીમાં નથી, તો તમારે દસ્તાવેજો આપવા પડશે.
સુપ્રીમ કોર્ટે સિબ્બલને કહ્યું કે અમે જાણવા માંગીએ છીએ કે તમારા આરોપો માત્ર કલ્પના છે કે તેમની પાછળ કોઈ વાસ્તવિકતા છે. સિબ્બલે કહ્યું કે આ અમારી દલીલ છે. કરોડો લોકોને બાકાત રાખવામાં આવે તેવી શક્યતા છે. ઓક્ટોબરમાં ચૂંટણી છે, તેઓએ આવું કેમ કરવું જોઈએ? તેઓ તેમના જવાબમાં કહે છે કે તેઓએ કોઈ તપાસ કરી નથી. કુલ ૭.૯ કરોડ મતદારો, તેઓ કહે છે કે ૭.૨૪ કરોડ લોકોએ ફોર્મ ભર્યા છે, ૨૨ લાખ મૃત્યુ પામ્યા છે (આ તપાસ વિના છે), ૭ લાખ પહેલાથી જ નોંધણી કરાવી ચૂક્યા છે.
જસ્ટિસ કાંતે કહ્યું કે આનો અર્થ એ છે કે ૭.૨૪ કરોડ જીવિત છે. ૨૨ લાખ મૃત્યુ પામ્યા છે. તમે જે કરોડો વિશે વાત કરી રહ્યા છો તે ક્યાં છે? સિબ્બલે કહ્યું કે ૨૦૦૩ ની મતદાર યાદીમાં ૪.૯૬ કરોડ લોકો છે. અમારી પાસે લગભગ ૪ અંક બાકી છે. સુનાવણી દરમિયાન, જસ્ટિસ બાગચીએ કહ્યું કે સ્પષ્ટપણે મૃત લોકોને એસઆઇઆરમાંથી દૂર કરવામાં આવશે. આમાં શું વાંધો છે? તે જ સમયે, જસ્ટિસ કાંતે પૂછ્યું કે બિહારમાંથી કેટલા લોકો બહાર ગયા છે? આના જવાબમાં, સિબ્બલે કહ્યું કે તેઓ કહે છે કે ૩૬ લાખ, જ્યારે ૭ લાખ અન્ય રાજ્યોમાં નોંધાયેલા છે જ્યારે ૨૨ લાખ લોકો મૃત્યુ પામ્યા છે. આ રીતે કુલ ૬૫ લાખ દૂર કરવામાં આવ્યા.
ન્યાયાધીશ કાંતે કહ્યું કે ૬૫ લાખમાંથી ૭.૨૪ કરોડ ઉપરાંત, ૨૨ લાખ મૃત્યુ પામ્યા છે, તેથી કોઈ સમસ્યા ન હોઈ શકે, ૩૬ લાખ લોકો સ્થળાંતર કરી ચૂક્યા છે, ૭ લાખ અન્ય રાજ્યોમાં નોંધાયેલા છે. તમારા મતે, એક અસ્પષ્ટ ક્ષેત્ર સ્થળાંતરિત વસ્તી છે. તે જ સમયે, વકીલ પ્રશાંત ભૂષણે કહ્યું કે તેમણે ક્યાંય કહ્યું નથી કે આ તે ૬૫ લાખ લોકોની યાદી છે અને ૬૫ લાખ લોકોમાંથી, આ તે લોકો છે જેઓ મૃત્યુ પામ્યા છે અને આ તે લોકો છે જેઓ સ્થળાંતરિત થયા છે. તેમણે જવાબ દાખલ કરીને કહ્યું છે કે તેમને માહિતી આપવાની જરૂર નથી. આના પર ચૂંટણી પંચના વકીલ રાકેશ દ્વિવેદીએ કહ્યું કે અમે તે મ્ન્છ ને આપી છે, તે સંપૂર્ણપણે ખોટું નિવેદન છે. કોર્ટને ગેરમાર્ગે દોરવામાં આવી રહી છે.
ભૂષણે કહ્યું કે ચૂંટણી પંચ પાસે સંપૂર્ણ માહિતી છે. તેઓ કહી રહ્યા છે કે અમે તમને માહિતી આપવા માટે બંધાયેલા નથી. એવું નથી કે તેમની પાસે માહિતી નથી. વધુ ચોંકાવનારી વાત એ છે કે ચૂંટણી પંચના બીએલઓએ ’ભલામણ કરેલ-ભલામણ કરેલ નથી’ લખ્યું છે અને અમને એક વ્હિસલબ્લોઅર દ્વારા બે જિલ્લાઓના સંદર્ભમાં તેમની યાદી મળી છે. અમને જે જાણવા મળ્યું છે તે ચોંકાવનારું છે, ફોર્મ ભરનારા ૧૦-૧૨ ટકા મતદારોની ભલામણ કરવામાં આવતી નથી. આનો આધાર શું છે? દેશના ઇતિહાસમાં ચૂંટણી પંચે આ પહેલા ક્યારેય આવું કર્યું નથી.
