વેચાણની મોસમ તેની ટોચ પર છે. નવરાત્રીનું બમ્પર વેચાણ માંડ પૂરું થયું છે, અને આજે દિવાળી આવી છે. ઇ-કોમર્સ કંપનીઓએ જીએસટી ઘટાડાનો એટલો ફાયદો ઉઠાવ્યો છે કે ખરીદદારો પણ પાગલ થઈ ગયા છે. કાર, મોબાઇલ ફોન અને ટીવીના વેચાણે રેકોર્ડ તોડી નાખ્યા છે. દરેક વ્યક્તિ આકર્ષક ઓફરોના જાળમાં એટલા ફસાઈ ગયા છે કે તેમને ખ્યાલ પણ નથી કે સમય અને પૈસાનો બગાડ કેવી રીતે થઈ રહ્યો છે. આપણે સંપૂર્ણપણે બજારના નિયંત્રણમાં આવી ગયા છીએ.
ગયા વર્ષે, નેટફ્લિક્સ પર રિલીઝ થયેલી એક ડોક્યુમેન્ટરી, “બાય નાઉ, ધ શોપિંગ કોન્સ્પિરસી” માં ખુલાસો થયો હતો કે બધી ઇ-કોમર્સ કંપનીઓની એક મોટી ટીમ દરેક ક્ષણે તમારી પસંદ અને નાપસંદ પર નજર રાખી રહી છે અને તમને જે જોઈએ છે તે કરવા માટે મજબૂર કરી રહી છે – અર્થહીન ખરીદી. આ પ્લેટફોર્મ ગ્રાહકોની ઓનલાઈન પ્રવૃત્તિઓનું સતત નિરીક્ષણ કરવા માટે વેબ એનાલિટિક્સ ટૂલ્સનો ઉપયોગ કરે છે, જેમાં તેઓ શું શોધે છે અને તેઓ સૌથી વધુ સમય ક્યાં વિતાવે છે તે શામેલ છે. આ ડેટાનો ઉપયોગ કરીને, તેઓ તમને એવી પ્રોડક્ટ્સ રજૂ કરે છે જેને ખરીદવાનો તમે પ્રતિકાર કરી શકતા નથી. તેઓ તમારા ખિસ્સામાંથી પૈસા કાઢવામાં માહિર બની ગયા છે. તમને ખ્યાલ પણ નથી આવતો કે તમને ખરીદી કરવાની આદત પડી ગઈ છે.
તાજેતરમાં, એપલના નવા ફોન લોન્ચ શોરૂમની બહાર કતારમાં ઉભા રહેલા લોકોનો એક ફોટો વાયરલ થયો હતો. કેટલાક વિદ્યાર્થીઓ હતા, કેટલાક બેરોજગાર હતા, પરંતુ બધા લોકો પાછળ રહી જવાના ડરથી ટોળા તરફ આકર્ષાયા હતા. સ્વાભાવિક રીતે, જ્યારે તમે નવો ફોન ખરીદો છો, ત્યારે તમે શરૂઆતમાં તમારો મોટાભાગનો સમય તેના પર જ ફાળવશો. આનો અર્થ એ છે કે તમે સમય તેમજ પૈસા બગાડી રહ્યા છો. જ્યારે ધ્યાન અભ્યાસ અને રોજગાર પર હોવું જોઈએ, ત્યારે નકામા ખર્ચ એક જુસ્સો બની ગયો છે.
લોકો દર બે થી ત્રણ વર્ષે મોબાઇલ ફોન પર ૧૫,૦૦૦ થી ૭૦,૦૦૦ રૂપિયા સુધી ખર્ચ કરી રહ્યા છે. નિષ્ણાતો સ્પષ્ટપણે સલાહ આપે છે કે જ્યારે બેટરી ઝડપથી ડિસ્ચાર્જ થવા લાગે, કોઈ મોટો ભંગાણ થાય, અથવા ટેકનોલોજી જૂની થઈ જાય ત્યારે જ તમારા સ્માર્ટફોનને બદલો. દરેક સ્માર્ટફોન દર ચાર થી પાંચ વર્ષે અપડેટ્સ મેળવે છે, તેથી ફોન સરળતાથી ૫-૬ વર્ષ કે તેથી વધુ સમય સુધી ટકી શકે છે.પરંતુ બજારની ચાલાકીનો વિચાર કરોઃ તે તમને સતત યાદ અપાવે છે કે તમારું વર્તમાન ઉપકરણ જૂનું થઈ ગયું છે, અને જો તમે સમય સાથે તાલમેલ રાખવા માંગતા હો, તો તમારે તાત્કાલિક અપગ્રેડ કરવું જોઈએ. અને આ બહાના હેઠળ, તે દર બીજા વર્ષે તમારા ખિસ્સામાંથી નોંધપાત્ર રકમ કાઢે છે. ઈસ્ૈં એ સૌથી મોંઘી વસ્તુઓ ખરીદવાનું સરળ બનાવ્યું છે, અને આને કારણે, દરેક વ્યક્તિ બિનજરૂરી ખર્ચના આ વ્યસનનો શિકાર બની રહ્યો છે, પોતાને દેવામાં પણ ડૂબી રહ્યો છે.
સ્માર્ટફોનની જેમ, ફેશન ટ્રેન્ડ્સ એટલી ઝડપથી બદલાઈ રહ્યા છે કે નવો ટ્રેન્ડ આવે તે પહેલાં તમે એક કે બે વાર ચોક્કસ પોશાક પહેરી શકતા નથી, જેના કારણે તમારે તમારા કપડા બદલવાની ફરજ પડે છે.
અમને કોઈ ખ્યાલ નથી કે કંપનીઓના નફાની શોધ અને તેમના પ્રત્યેના આપણા વ્યસન પર્યાવરણને કેટલું નુકસાન પહોંચાડી રહ્યા છે. આંકડા દર્શાવે છે કે વિશ્વભરમાં દરરોજ ૧૩ મિલિયન ફોન ફેંકી દેવામાં આવે છે. ફેશન ઉદ્યોગ વાર્ષિક ૧૦૦ અબજ વસ્ત્રોનું ઉત્પાદન કરે છે. જો આપણે આ અંધ દોડમાંથી પોતાને મુક્ત નહીં કરીએ, તો આપણે ફક્ત આપણા વર્તમાનને જ બગાડીશું નહીં પણ ભવિષ્યની પેઢીઓ માટે પૃથ્વી પર કચરાના પ્રમાણમાં પણ વધારો કરીશું.
