કુદરત દ્વારા સર્જાયેલી અમૂલ્ય સુંદર રચનામાં સંસ્કૃતિ, સભ્યતા, વડીલો પ્રત્યે આદર અને સંયુક્ત કુટુંબ વ્યવસ્થા સહિતના તમામ ગુણોમાં ભારત અનાદિ કાળથી એક વિશાળ વટવૃક્ષની જેમ વિકસતું આવ્યું છે, આપણા વડીલોએ આ વિશ્વમાં પૃથ્વી પરના તેમના સ્નેહીજનો વચ્ચે સ્વર્ગનો અનુભવ કર્યો છે.એ અપાર સુખના પુષ્પોમાંનું એક ઘર, કુટુંબ, સંયુક્ત કુટુંબ, સુખનો છાંયડો અને આશ્રય આપતું મજબૂત સંયુક્ત કુટુંબ, જ્યાં વડીલોના આશ્રયમાં જીવન જીવવાનો, તેમના નિર્ણયોને અનુસરીને, તેમને આગળ ધપાવવાનો અને સમર્પણથી જીવન જીવવાનો આનંદ, અમૂલ્ય ક્ષણોની છાયામાં જીવન જીવવાનો આનંદ કંઈક અનેરો છે.પરંતુ વર્તમાન સંદર્ભમાં ધીમે ધીમે આપણા દેશના મોટાભાગના યુવાનો વડીલોની અવગણના કરીને પશ્ચિમી સંસ્કૃતિના પડછાયામાં એકલા ચાલવા લાગ્યા છે. ચાલો તમને કોઈએ લખેલ એક સુંદર વાક્ય કહીએ, જ્યાં સુધી ઘર ન તૂટે ત્યાં સુધી નિર્ણય વડીલોના હાથમાં હોય છે,જો ઘરનો દરેક સભ્ય મોટો થવા લાગે તો ઘર તૂટવામાં વિલંબ થતો નથી, તેથી હવે સમય આવી ગયો છે કે આપણે વડીલોની સૂચનાઓ અને તેમના રક્ષણ હેઠળ જીવન જીવવાની શૈલી શીખવાની તાતી જરૂર છે, તેથી આ લેખ દ્વારા આપણે ઘર તૂટવા વિશે ચર્ચા કરીએ.
મિત્રો, જો આપણે વડીલોના હાથમાંથી લેવામાં આવતા મહત્વના નિર્ણયો વિશે વાત કરીએ તો વયના તફાવતની સાથે સાથે વડીલો અને બાળકોના મૂલ્યોમાં પણ તફાવત છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો વડીલો ખૂબ જ ધાર્મિક હોય અને તેઓએ બાળકોને સમાન મૂલ્યો આપ્યા હોય, તો તે જરૂરી નથી કે બાળકો સમાન મૂલ્યોનું પાલન કરે, બસ અહીંથી સંઘર્ષ શરૂ થાય છે !! અલગ થવાની સ્થિતિ સર્જાય છે, એવું પણ જોવા મળ્યું છે કે અલગ થવાના કારણને લઈને અલગ થયેલા માતા-પિતા અને બાળકો વચ્ચે કોઈ વાતચીત થતી નથી, તેથી તેનું કારણ શું છે તે જાણી શકાતું નથી, આ સિવાય ભાઈ-બહેનનો અલગ- અલગ સ્વભાવ અને એક બાળક પ્રત્યે માતા-પિતાનો ઊંડો લગાવ પણ અલગ થવાનું કારણ બને છે, એવું નથી કે પરિવારમાં છૂટાછેડા ઝડપથી અને રાતોરાત થઈ રહ્યા છે.તેના બદલે આ ખૂબ જ ધીમે ધીમે થઈ રહ્યું છે. ઘણી વખત નાની ઘટના પણ પરિવારને તોડી નાખે છે. આમ જોવા જઈએ તો આ ઘટના છે પણ તેના પરિણામો દૂરગામી છે.
મિત્રો, જો આપણે દરેક વ્યક્તિના ઘરના મોટા થવાના બે મુખ્ય કારણો વિશે વાત કરીએ તો છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં એવું જોવા મળ્યું છે કે, જે દેશોમાં એકલા રહેવાનો રિવાજ નથી ત્યાં પણ પરિવારો તૂટી રહ્યા છે, જો આપણે ભારતની વાત કરીએ તો, મોટી સંખ્યામાં લોકો રોજગારની શોધમાં ગામડાઓમાંથી શહેરો અથવા વિદેશમાં સ્થળાંતર કરી રહ્યા છે. જ્યારે જે દેશોમાં સરકાર દ્વારા વધુ સારી સુવિધાઓ આપવામાં આવતી નથી, ત્યાં વડીલો, યુવાનો અને બાળકો વચ્ચે મજબૂત સંબંધો અને એકબીજા પ્રત્યેનો સ્નેહ જોવા મળે છે, યુરોપના કેટલાક દેશોમાં આપણે તેના ઉદાહરણો જોઈ શકીએ છીએ. રોજગાર માટે મોટા શહેરો અથવા વિદેશમાં જવાથી માતા-પિતાથી દૂરી થઈ જાય છે અને આવા પરિવારોમાં લોકો આર્થિક રીતે એકબીજા પર નિર્ભર નથી રહેતા, સ્વાભાવિક રીતે જ તેઓ પોતાના નિર્ણયો લેવાનું શરૂ કરે છે, તેથી તેઓ અલગ થવામાં કોઈ સંકોચ અનુભવતા નથી.એવું પણ જોવામાં આવ્યું છે કે જે સમુદાયના લોકો એકબીજાની ખૂબ નજીક રહે છે, મોટા પરિવારો ધરાવે છે તેઓ પણ એક છત નીચે રહેવાનું પસંદ કરે છે, એવું પણ બની શકે છે કે અસુરક્ષાની લાગણી તેમને આમ કરવા મજબૂર કરે છે. શહેરોમાં મોટા પરિવારને એકસાથે રાખવું સહેલું નથી, દરેક વ્યક્તિ મોટા થઈને નિર્ણયો લેવા માંગે છે, તેથી જ વડીલોમાં એકલતાની સ્થિતિ સર્જાઈ રહી છે અને સમય જતાં આ સ્થિતિ વધુ મજબૂત થતી જશે.પરંતુ સાંસ્કૃતિક મૂલ્યો જે કોઈપણ સમાજમાં ખૂબ જ મજબૂત હોય છે, તે સરળતાથી અદૃશ્ય થતા નથી.તેથી, જે સમાજોમાં પરિવાર સાથે રહેવાનો ચલણ પ્રચલિત છે, ત્યાં તે અસ્તિત્વમાં રહેશે, પરંતુ શક્ય છે કે આગામી 20 વર્ષમાં પરિસ્થિતિ સંપૂર્ણપણે બદલાઈ જશે.
મિત્રો, જો આપણે એ જૂના યુગની વાત કરીએ કે જ્યાં સંયમ, વડીલો અને સંયુક્ત કુટુંબનો આદર અને નિર્ણય લેવાની જવાબદારી વડીલોના હાથમાં હતી, તો એ જમાનામાં સંયમ, વડીલોનું સન્માન, વડીલ અને નાનાના નિયમો, આ બધી બાબતો પર નિયંત્રણની અસર હતી. એ જ રીતે, સંયુક્ત કુટુંબોમાંથી સંયુક્ત સમાજની રચના થઈ અને સમગ્ર વિસ્તાર અને ગામ એક કુટુંબની જેમ રહેતું હતું, કુટુંબ નહીં પણ સૌના વડીલ ગણાતા હતા અને આવા વડીલોની સામે બોલવાની કે કોઈ અયોગ્ય કૃત્ય કરવાની કોઈની હિંમત નહોતી.એ જમાનામાં મહોલ્લામાં એવું વાતાવરણ અને સ્વભાવ હતો કે લોકો પોતાના વિસ્તારના જમાઈને ‘ગામનો જમાઈ’ કે ‘મહાલનો જમાઈ’ કહીને બોલાવતા અને જો કોઈ ભત્રીજો હોય તો તે કોઈ પરિવારનો નહિ, આખા વિસ્તારનો અને ગામનો ભત્રીજો ગણાતો અને આ જ કારણે ગામડાની સ્ત્રીને ‘દાદા’ કહીને બોલાવતા ગામ’.
મિત્રો, જો આપણે ઘરને તૂટતા બચાવવાના સરળ ઉપાયો વિશે વાત કરીએ તો શું સંયુક્ત કુટુંબ અને વડીલોના માર્ગદર્શન હેઠળ જીવવાનો યોગ્ય માર્ગ છે? સ્વાર્થથી દૂર રહીને આપણે આપણા પોતાના પહેલા બીજાના સુખનું ધ્યાન રાખવું પડશે અને આપણો પરિવાર આપણી ખુશીનું ધ્યાન રાખશે. વડીલો માટે આદર અને નાના માટે પ્રેમ હોવો જોઈએ.ઘર ભલે નાનું હોય કે મોટું પણ દિલ હંમેશા મોટું હોવું જોઈએ.તમારી ઈચ્છાઓ પહેલા પરિવારની જરૂરિયાતોને ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ.સંયુક્ત કુટુંબમાં મારે કંઈ કરવાનું નથી, જે થાય છે તે બધાને થાય છે. વ્યક્તિએ કેટલીક બાબતોને અવગણવાની અને અન્ય પર ધ્યાન આપવાની કળા શીખવી જોઈએ.સંયુક્ત કુટુંબમાં દરેક સુખ મોટું અને દરેક દુ:ખ નાનું બને છે.એકસાથે બેસીને ખાવાનું મહત્વ સમજવું જોઈએ કારણ કે માત્ર એક બીજાનો હાથ પકડીને ચાલતા શીખો.
મિત્રો, મારો અંગત અનુભવ છે કે મારું કુટુંબ સંયુક્ત કુટુંબ છે અને તેથી જ હું આ પ્રશ્નનો જવાબ આપવા માંગતો હતો. દરેક માટે યોગ્ય આદર હોવો જોઈએ, ખાસ કરીને નાનાઓ, હંમેશા વડીલોનું સન્માન કરો. કાર્યોનું યોગ્ય વિભાજન હોવું જોઈએ જેથી કોઈ સંઘર્ષ ન થાય. એક જૂની કહેવત છે કે – જ્યાં ચાર વાસણો હોય ત્યાં સંઘર્ષ હોય, આ સંઘર્ષ પણ મધુર હોવો જોઈએ. બહારની ગપસપ અને ખુશામત પર ધ્યાન ન આપો, કારણ કે આ આપણા ભારતીયોનો જન્મસિદ્ધ અધિકાર છે, તેઓ ચોક્કસપણે કરશે, અંતે, સૌથી અગત્યની બાબત એ છે કે એકબીજાને પ્રેમ કરો, નહીં તો ઉપર લખેલી બધી બાબતો નકામી છે.
હૃદયથી પ્રણામ કરો તે પૂજા બની જશે.
વડીલોની સેવા ટ્રસ્ટ બનશે.
જ્યારે તમારા ગુનાઓનો હિસાબ જાહેર થશે.
જેથી વડીલોની સેવા સુરક્ષા બની જશે.
તેથી, જો આપણે ઉપરોક્ત સમગ્ર વર્ણનનો અભ્યાસ અને વિશ્લેષણ કરીશું, તો આપણને ખ્યાલ આવશે કે ચાલો આપણે મકાનોને બરબાદ થતા બચાવીએ. જ્યાં સુધી નિર્ણય વડીલોના હાથમાં ન હોય ત્યાં સુધી ઘર તૂટતું નથી, બધા મોટા થવા લાગે તો ઘર તૂટતાં વાર નથી લાગતી. આધુનિક યુગમાં, કેટલાક લોકો પરિવારમાં વડીલો માટે ઝંખતા હોય છે, જ્યારે કેટલાકને વડીલો પર ગુસ્સો આવે છે.
-કમ્પાઈલર લેખક – ટેક્સ એક્સપર્ટ કોલમિસ્ટ સાહિત્યિક આંતરરાષ્ટ્રીય લેખક વિચારક કવિ સંગીત માધ્યમ સીએ (એટીસી) એડવોકેટ કિશન સનમુખદાસ ભાવનાનિન ગોંદિયા મહારાષ્ટ્ર 9284141425
