વૈશ્વિક સ્તરે, વિશ્વનો દરેક દેશ આતંકવાદ અને ભ્રષ્ટાચારના ત્રાસથી પીડાઈ રહ્યો છે, પરંતુ ઘણા દેશોમાં, આતંકવાદ અને ભ્રષ્ટાચાર હવે ફક્ત એક જ એન્ટિટી પૂરતો મર્યાદિત નથી રહ્યો, તે ઉપરથી નીચે સુધી ફેલાયો છે, અથવા બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, સરકાર, વહીવટ, દલાલો (જાસૂસો) દ્વારા, ભ્રષ્ટાચાર અને આતંકવાદનો વ્યાપ ઘણો વધી ગયો છે, જેના વિશે આપણે ઘણીવાર 40-50 ટકા પરબિડીયું તરીકે સાંભળીએ છીએ, એટલે કે, જો 1 રૂપિયો બહાર આવે છે, તો 15 પૈસા લાભાર્થી સુધી પહોંચે છે, જોકે આજે તે નીચા સ્તરે હોઈ શકે છે, પરંતુ તે ચોક્કસપણે અસ્તિત્વમાં છે! આ રીતે આતંકવાદ કોઈ એક વ્યક્તિ દ્વારા ચલાવી શકાતો નથી, પરંતુ તેની પાછળ એક આખું માધ્યમ હોય છે. મારું માનવું છે કે સંયુક્ત રાષ્ટ્રના 200 થી વધુ દેશોએ સાથે મળીને એવી સંધિ કે વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ જેમાં રાજ્ય આતંકવાદની વ્યાખ્યા હેઠળ આવતા દેશોને આતંકવાદી દેશો તરીકે જાહેર કરવામાં આવે અને પારદર્શક, સ્વચ્છ અને સુશાસન ધરાવતા દેશોની સરકારોને સુશાસન ધરાવતા દેશનો ખિતાબ આપવામાં આવે, જેની ચર્ચા આપણે નીચેના ફકરામાં કરીશું. આજે આપણે આ વિષય પર ચર્ચા કરી રહ્યા છીએ કારણ કે ઓપરેશન સિંદૂર હેઠળ ભારત-પાકિસ્તાન તણાવમાં આપણે જોયું કે કેવી રીતે પાડોશી દેશે માર્યા ગયેલા આતંકવાદીઓને તેના રાષ્ટ્રીય ધ્વજમાં લપેટ્યા, તેમને સલામી આપી અને દફનાવ્યા. આ ઘટના આખી દુનિયાએ જોઈ અને કેટલાક લોકોએ તેને રાજ્ય આતંકવાદ ગણાવ્યો. તેવી જ રીતે, સરકારી વહીવટી દલાલોની સાંઠગાંઠમાં ભ્રષ્ટાચારની શક્યતા નકારી શકાય નહીં કારણ કે ચૂંટણીના દિવસોમાં 40-50 ટકા શુભ પરબિડીયાઓની વાતો થતી રહે છે. તેથી, મારું માનવું છે કે બધા દેશોએ આ બંને પરિસ્થિતિઓ એટલે કે રાજ્ય આતંકવાદ અને ભ્રષ્ટાચાર માટે રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદાઓમાં એક કલમ ઉમેરીને રાજ્ય આતંકવાદને ધ્યાનમાં લેવો જોઈએ. કારણ કે સરકારી વહીવટી દલાલોનું જોડાણ રાજ્ય આતંકવાદનો ખેલ છે. તેથી, આજે, મીડિયામાં ઉપલબ્ધ માહિતીની મદદથી, આપણે આ લેખ દ્વારા, રાજ્ય આતંકવાદ વિરુદ્ધ રાજ્ય સુશાસન વિશે ચર્ચા કરીશું. આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે દરેક દેશમાં સરકારી વહીવટ અને દલાલોની સાંઠગાંઠ દ્વારા આચરવામાં આવતા ભ્રષ્ટાચાર અને આતંકવાદમાં જામીનને બદલે ટ્રાયલ પછી સીધી મુક્તિ અથવા સજા કેમ ન હોવી જોઈએ?
મિત્રો, જો આપણે સરકારી આતંકવાદને સમજવાની વાત કરીએ, તો સરકારી આતંકવાદ અને સરકારી સુશાસન વચ્ચે ઘણો તફાવત છે. રાજ્ય આતંકવાદમાં સરકાર દ્વારા પોતાના નાગરિકો અથવા અન્ય દેશોના નાગરિકો સામે હિંસક અને ગેરકાયદેસર કાર્યવાહીનો સમાવેશ થાય છે, જ્યારે રાજ્ય શાસન એક એવી પ્રક્રિયા છે જેમાં સરકાર પારદર્શિતા, જવાબદારી અને નાગરિક ભાગીદારી સાથે કાર્ય કરે છે. રાજ્ય આતંકવાદ:- વ્યાખ્યા: સરકાર દ્વારા પોતાના નાગરિકો અથવા અન્ય દેશોના નાગરિકો સામે હિંસાનો ઇરાદાપૂર્વક ઉપયોગ, તેમને ડરાવવા અથવા ધમકાવવા અને રાજકીય લક્ષ્યો પ્રાપ્ત કરવા માટે ગેરકાયદેસર રીતે કાર્ય કરવું. ઉદાહરણો:- રાજકીય વિરોધીઓ પર દમન, માનવ અધિકારોનું ઉલ્લંઘન, યુદ્ધ ગુનાઓ અને ગેરકાયદેસર હત્યાઓ. ધ્યેય:–શક્તિનું પ્રદર્શન કરવું, વિરોધને દબાવવો અને પોતાના રાજકીય એજન્ડાને અમલમાં મૂકવો. તે એક પ્રકારની હિંસક પ્રવૃત્તિ છે. જો કોઈ વ્યક્તિ કે કોઈ સંગઠન પોતાના આર્થિક, રાજકીય અને વૈચારિક લક્ષ્યોને પૂર્ણ કરવા માટે કોઈ દેશ કે તેના નાગરિકોની સુરક્ષાને નિશાન બનાવે છે, તો તેને આતંકવાદ કહેવામાં આવે છે. બિન-રાજ્ય કલાકારો દ્વારા કરવામાં આવતી રાજકીય અને વૈચારિક હિંસા પણ આતંકવાદની શ્રેણીમાં આવે છે. હવે આ અંતર્ગત ગેરકાયદેસર હિંસાને પણ આતંકવાદમાં સમાવવામાં આવી છે. જો કોઈ ગુનાહિત સંગઠન ચલાવવા અથવા પ્રોત્સાહન આપવા માટે સમાન પ્રવૃત્તિ કરવામાં આવે છે, તો તેને સામાન્ય રીતે આતંકવાદ પણ ગણવામાં આવે છે. જોકે, આ બધા કૃત્યોને આતંકવાદ કહી શકાય. કેટલાક મંતવ્યો અનુસાર આતંકવાદ કોઈ ધર્મ સાથે સંબંધિત નથી. એ વાત સાચી છે કે વિશ્વના મોટાભાગના દેશો આતંકવાદથી પીડાઈ રહ્યા છે.
મિત્રો, જો આપણે સરકારી સુશાસનને સમજવાની વાત કરીએ, તો સુશાસન શું છે? શાસન એ બધી પ્રક્રિયાઓ, સંસ્થાઓ, પ્રક્રિયાઓ અને શાસન પ્રથાઓનો ઉલ્લેખ કરે છે, જેના દ્વારા સામાન્ય ચિંતાના મુદ્દાઓ નક્કી અને નિયંત્રિત થાય છે. સુશાસન શાસનની પ્રક્રિયામાં એક આદર્શમૂલક અથવા મૂલ્યાંકનાત્મક લક્ષણ ઉમેરે છે. માનવ અધિકારોના દ્રષ્ટિકોણથી તે મુખ્યત્વે એવી પ્રક્રિયાનો ઉલ્લેખ કરે છે જેના દ્વારા જાહેર સંસ્થાઓ જાહેર બાબતોનું સંચાલન કરે છે, જાહેર સંસાધનોનું સંચાલન કરે છે અને માનવ અધિકારોની પ્રાપ્તિની ખાતરી આપે છે. સુશાસનની કોઈ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે સ્વીકૃત વ્યાખ્યા નથી, તેમ છતાં તેમાં નીચેના વિષયો શામેલ હોઈ શકે છે: માનવ અધિકારો માટે સંપૂર્ણ આદર, કાયદાનું શાસન, અસરકારક ભાગીદારી,બહુ-અભિનેતા ભાગી દારી, રાજકીય બહુલવાદ, પારદર્શક અને જવાબદાર પ્રક્રિયાઓ અને સંસ્થાઓ, એક કાર્યક્ષમ અને અસરકારક જાહેર ક્ષેત્ર, કાયદેસરતા, જ્ઞાન, માહિતી અને શિક્ષણની પહોંચ, લોકોનું રાજકીય સશક્તિકરણ, સમાનતા, ટકાઉ પણું અને વલણ અને મૂલ્યો જે જવાબદારી, એકતા અને સહિષ્ણુતાને પ્રોત્સાહન આપે છે. ટૂંકમાં, સુશાસન એ રાજકીય અને સંસ્થાકીય પ્રક્રિયાઓ અને વિકાસ લક્ષ્યો પ્રાપ્ત કરવા માટે જરૂરી પરિણામો સાથે સંબંધિત છે. ‘સારા’ શાસનની ખરી કસોટી એ છે કે તે માનવ અધિકારો: નાગરિક, સાંસ્કૃતિક, આર્થિક, રાજકીય અને સામાજિક અધિકારોના વચનને કેટલી હદ સુધી પૂર્ણ કરે છે. મુખ્ય પ્રશ્ન એ છે કે: શું શાસન સંસ્થાઓ આરોગ્ય, પર્યાપ્ત રહેઠાણ, પર્યાપ્ત ખોરાક, ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ, વાજબી ન્યાય અને વ્યક્તિગત સુરક્ષાના અધિકારોની અસરકારક રીતે ખાતરી આપી રહી છે? સુશાસનની મુખ્ય લાક્ષણિક તાઓ:– માનવ અધિકાર પરિષદે સુશાસનની મુખ્ય લાક્ષ ણિકતાઓને આ રીતે ઓળખી કાઢી છે: (1) પારદર્શિતા (2) જવાબદારી (3) જવાબદારી (4) ભાગીદારી (5) પ્રતિભાવશીલતા (લોકોની જરૂરિયાતો પ્રત્યે) સરકારી સુશાસન એજન્ડા:–વ્યાખ્યા:– સરકાર પારદર્શિતા, જવાબદારી, નાગરિક ભાગીદારી અને કાનૂની પ્રક્રિયાઓનું પાલન કરીને કામ કરે છે. ઉદાહરણ:– ભ્રષ્ટાચાર પર નિયંત્રણ, કાયદાના શાસનનું પાલન, સામાજિક ન્યાય, અને નાગરિકોને તેમની સમસ્યાઓના ઉકેલ પૂરા પાડવા. ધ્યેય:– નાગરિકોના જીવનની ગુણવત્તામાં સુધારો, આર્થિક વિકાસ અને સામાજિક ન્યાયની સ્થાપના. તફાવત:– હિંસા:– રાજ્ય આતંકવાદમાં હિંસાનો ઉપયોગ થાય છે, જ્યારે સુશાસનમાં હિંસાનો ઉપયોગ થતો નથી. ધ્યેય:– રાજ્ય આતંકવાદમાં રાજકીય લક્ષ્યો પ્રાપ્ત કરવા પડે છે, જ્યારે સુશાસનમાં નાગરિકોના હિતોને ધ્યાનમાં રાખવા પડે છે. કાયદો:- રાજ્ય આતંકવાદમાં કાયદાનું ઉલ્લંઘન હોય છે, જ્યારે સુશાસનમાં કાયદાનું પાલન હોય છે. સુશાસનનો સિદ્ધાંત એટલે લોકોના કલ્યાણ અને વિકાસ માટે સરકાર દ્વારા યોગ્ય શાસન. આ એક એવો અભિગમ છે જેમાં સરકાર જનતા પ્રત્યે જવાબદાર, પારદર્શક અને અસરકારક રીતે કામ કરે છે, જેનાથી દેશનો વિકાસ થાય છે અને નાગરિકોના જીવનની ગુણવત્તામાં સુધારો થાય છે. ન્યાય:–સરકારે બધા નાગરિકો સાથે સમાન વર્તન કરવું જોઈએ. સમાનતા:–સરકારે બધા નાગરિકોને સમાન તકો પૂરી પાડવી જોઈએ. ન્યાય:– સરકારે ન્યાયી રીતે કામ કરવું જોઈએ.અસરકાર કતા:–સરકારે તેના કાર્યો અસરકારક રીતે પૂર્ણ કરવા જોઈએ. ટકાઉ વિકાસ:–સરકારે વિકાસની સાથે પર્યાવરણના રક્ષણનું પણ ધ્યાન રાખવું જોઈએ. સુશાસનના ફાયદા:– જનતામાં વિશ્વાસ:– સુશાસન એ જનતાનો વિશ્વાસ છે. આર્થિક વિકાસ:– સુશાસન આર્થિક વિકાસને પ્રોત્સાહન આપે છે. સામાજિક વિકાસ:– સુશાસન સામાજિક વિકાસને પ્રોત્સાહન આપે છે. જીવનધોરણમાં સુધારો:- સુશાસન નાગરિકોના જીવનધોરણમાં સુધારો કરે છે. કાયદાનું શાસન:– સુશાસન કાયદાના શાસનને પ્રોત્સાહન આપે છે. ભ્રષ્ટાચારમાં ઘટાડો:– સુશાસન ભ્રષ્ટાચાર ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. સુશાસનનું મહત્વ:– દેશના વિકાસ અને લોકોના કલ્યાણ માટે સુશાસન ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. સુશાસન દ્વારા, સરકારો તેમના નાગરિકોને વધુ સારું જીવન પૂરું પાડી શકે છે અને એક મજબૂત, વિકસિત અને ન્યાયી સમાજનું નિર્માણ કરી શકે છે.
તેથી, જો આપણે ઉપરોક્ત સમગ્ર વર્ણનનો અભ્યાસ કરીએ અને તેનું ખાસ વિશ્લેષણ કરીએ, તો આપણને ખબર પડશે કે સરકારી આતંકવાદ વિરુદ્ધ સરકારી સુશાસન, સરકાર, વહીવટ અને દલાલોનું મિશ્રણ – સરકારી આતંકવાદનો ખેલ, આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે કેમ નહીં, દરેક દેશમાં, સરકાર, વહીવટ અને દલાલોની સાંઠગાંઠ દ્વારા કરવામાં આવતા ભ્રષ્ટાચાર અને આતંકવાદમાં જામીનને બદલે ટ્રાયલ પછી નિર્દોષ છૂટકારો અથવા સજા થવી જોઈએ.
– કિશન સનમુખદાસ ભાવનાની ગોંડિયા મહારાષ્ટ્ર 9284141425
