આપણા રાજકીય પક્ષો ગમે તેટલો લોકશાહીનો ઉપદેશ આપે, સત્ય એ છે કે સામાન્ય જનતાની વાત તો છોડો, સંબંધિત પક્ષોના કાર્યકરો પણ ઉમેદવારોની પસંદગીમાં ભાગ્યે જ ભાગ લેતા હોય છે. લોકશાહીની માંગણીઓ કહે છે કે ઉમેદવારોની પસંદગીમાં સંબંધિત રાજકીય પક્ષના કાર્યકરોની સાથે સાથે જનતાની આકાંક્ષાઓને પણ મહત્વ આપવું જોઈએ.
ગઠબંધનના સભ્યો વચ્ચેની બોલાચાલીમાં કંઈ નવું નથી. ચૂંટણી આવે ત્યારે આ તણાવ વધુ વધી જાય છે અને પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે કઈ પાર્ટી કેટલી બેઠકો પર પોતાના ઉમેદવારો ઉભા રાખશે. રાષ્ટ્રીય જનતા દળને ઝારખંડ મુક્તિ મોરચા અને કોંગ્રેસ દ્વારા ઝારખંડમાં સીટોની વહેંચણી પસંદ ન આવી તે આશ્ચર્યજનક નથી. તેણે પોતાની નારાજગી પણ વ્યક્ત કરી છે.
બિહારની આગામી વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં તે આનો બદલો લેશે અને કોંગ્રેસને ઈચ્છિત બેઠકો નહીં આપે તેમાં નવાઈ નથી. ગમે તે હોય, આરજેડીએ સમજવું પડશે કે તેનો પ્રભાવ માત્ર બિહારમાં છે અને ઝારખંડમાં તેનું કોઈ ખાસ રાજકીય મહત્વ નથી. જનતા દળ (યુ) એ પણ આ વાત સમજવી પડશે, જે ઝારખંડમાં બે બેઠકો મળવાથી નારાજ દેખાઈ રહ્યું છે.
ગઠબંધનની રાજનીતિ માટે કોઈ નિયમો અને નિયમો બનાવવામાં આવ્યા નથી, તેથી મહારાષ્ટ્રમાં પણ મહાવિકાસ અઘાડીના ઘટકો વચ્ચે બેઠકોની વહેંચણીને લઈને ઝઘડો ચાલી રહ્યો છે. હાલમાં, શાસક ગઠબંધનમાં કોઈ દેખીતી વિખવાદ નથી, પરંતુ બધું સરળ રીતે થાય તેવી શક્યતાઓ ઓછી છે.
બેઠકોની વહેંચણી બાદ પણ જ્યારે વિવિધ પક્ષો પોતાના ઉમેદવારોની જાહેરાત કરશે ત્યારે અસંતોષ અને બળવાખોરીના અહેવાલો આવશે. ભાજપ દ્વારા ઉમેદવારોની જાહેરાત થતાની સાથે જ અસંતોષના અવાજો સંભળાવા લાગ્યા તે વાતને અવગણી શકાય નહીં. ઘણી વખત આવા અસંતોષના અવાજો બળવામાં ફેરવાઈ જાય છે અને ચૂંટણી લડવા ઈચ્છુક ઉમેદવારો કાં તો બળવાખોર બની જાય છે અથવા પક્ષ છોડી દે છે અથવા અંદરોઅંદર ઝઘડામાં લાગી જાય છે.
લગભગ તમામ રાજકીય પક્ષો આ સ્થિતિનો સામનો કરી રહ્યા છે, પરંતુ તેઓ ઉમેદવારોની પસંદગીની કોઈપણ તર્કસંગત અને પારદર્શક પદ્ધતિ અપનાવવાનો ઈન્કાર કરી રહ્યા છે. છેવટે, કેટલાક વિકસિત દેશોની જેમ ભારતમાં આંતરિક ચૂંટણીઓ દ્વારા ઉમેદવારની પસંદગીની સિસ્ટમ કેમ ન બનાવી શકાય, જેથી માત્ર સક્ષમ અને લાયક નેતાઓને જ ચૂંટણી લડવાની તક મળે?
આપણા રાજકીય પક્ષો ગમે તેટલી લોકશાહીની ઘોષણા કરે, સત્ય એ છે કે સામાન્ય જનતાને તો છોડો, ઉમેદવારોની પસંદગીમાં સંબંધિત પક્ષના કાર્યકરોની પણ ભાગ્યે જ ભાગીદારી હોય છે. લોકશાહીની માંગણીઓ કહે છે કે ઉમેદવારોની પસંદગીમાં સંબંધિત રાજકીય પક્ષના કાર્યકરોની સાથે સાથે જનતાની આકાંક્ષાઓને પણ મહત્વ આપવું જોઈએ. આ કોઈ મુશ્કેલ કામ નથી, પરંતુ આ માટે પશ્ચિમી દેશો જેવી સિસ્ટમ બનાવવી જોઈએ, તેને ટાળવામાં આવી રહી છે.
આ સંજોગોમાં રાજકીય પક્ષો મનસ્વી રીતે ઉમેદવારોની પસંદગી ન કરી શકે તે માટે ચૂંટણી પંચ આવી પહેલ કરે તે યોગ્ય રહેશે. અત્યારે તેઓ માત્ર ઉમેદવારોને જનતા પર થોપવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. તે સમજી લેવું જોઈએ કે ઉમેદવારોની પસંદગીમાં સામાન્ય જનતાની ભાગીદારી માત્ર યોગ્ય જનપ્રતિનિધિઓને આગળ લાવવામાં મદદ કરશે નહીં, પરંતુ લોકશાહીને પણ મજબૂત કરશે.
