Anand,તા.26
સંપૂર્ણ ખોરાક હોવાને કારણે MILKને શ્રેષ્ઠ અને આરોગ્યપ્રદ ખોરાક માનવામાં આવે છે, કારણ કે તે CALCIUM અને VITAMINSથી ભરપૂર છે. MILKના મહત્વને ઉજાગર કરવા, INDIAમાં દૂધ ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવા અને ગ્રામીણ આજીવિકાને સમૃદ્ધ બનાવવા દર વર્ષે NATIONAL MILK DAY 26મી નવેમ્બરે ઉજવવામાં આવે છે. તે શ્વેત ક્રાંતિના પિતા ડો. Verghese Kurienની જન્મજયંતિ સાથે એકરુપ છે.
ભારત હવે વૈશ્વિક સ્તરે “દૂધ ઉત્પાદન હબ” બની ગયું છે. દેશની સાથે GUJARAT દૂધ ઉત્પાદન ક્ષેત્રે પણ નફો કર્યો છે. છેલ્લા 22 વર્ષોમાં, જ્યારે દેશના દૂધ ઉત્પાદનમાં સરેરાશ વાર્ષિક 8.46 ટકાનો વધારો નોંધાયો છે, ત્યારે GUJARATમાં 119.63 લાખ મેટ્રિક ટનનો વધારો થયો છે, જે સરેરાશ 10.23 ટકાના વધારાને સમકક્ષ છે. આજે, GUJARAT 172.80 લાખ મેટ્રિક ટનના વાર્ષિક દૂધ ઉત્પાદન સાથે દેશમાં ચોથા ક્રમે છે, જે ભારતના કુલ દૂધ ઉત્પાદનમાં 7.49 ટકા યોગદાન આપે છે.
GUJARATમાં દૂધ ઉત્પાદનમાં વૃદ્ધિ સાથે, છેલ્લા 22 વર્ષમાં દૂધની માથાદીઠ ઉપલબ્ધતામાં પણ અભૂતપૂર્વ વધારો જોવા મળ્યો છે. 2000-01માં GUJARATમાં માથાદીઠ દૂધની ઉપલબ્ધતા માત્ર 291 ગ્રામ પ્રતિ દિવસ હતી. 2022-23 સુધીમાં, સમગ્ર દેશમાં માથાદીઠ દૂધની ઉપલબ્ધતા પ્રતિદિન 459 ગ્રામ સુધી પહોંચી, જ્યારે ગુજરાતની માથાદીઠ દૂધ ઉત્પાદકતા વધીને 670 ગ્રામ પ્રતિ દિવસ થઈ.
AMUL ફેડરેશન GUJARATમાં પશુપાલકો અને ગ્રાહકો વચ્ચે સેતુની ભૂમિકા ભજવે છે. માત્ર 6 સભ્ય યુનિયનો અને 49 કરોડના ટર્નઓવર સાથે 1973માં સ્થપાયેલ AMUL ફેડરેશન હવે GUJARATમાં 18 સભ્ય યુનિયન ધરાવે છે. આ યુનિયનો દ્વારા AMUL દરરોજ 3 કરોડ લિટરથી વધુ દૂધ એકત્ર કરે છે.
AMUL GUJARATમાં એકત્ર કરાયેલા MILKમાંથી વિવિધ ઉત્પાદનોનું ઉત્પાદન કરે છે અને તેને સમગ્ર ભારતમાં અને લગભગ 50 વિવિધ દેશોમાં વેચે છે. AMULના ડેરી ડેવલપમેન્ટ મોડેલે પશુપાલનના સામાજિક-આર્થિક વિકાસ માટે આત્મનિર્ભર મોડલ બનાવીને વૈશ્વિક સ્તરે INDIAને ગૌરવ અપાવ્યું છે.
MILK ઉત્પાદકતા વધારવા માટે GUJARAT GOVERNMENTના પ્રયાસો
પાટણ ખાતે સેક્સ્ડ વીર્ય લેબોરેટરીનું ઓપરેશન ફાયદાકારક સાબિત થયું છે. રાજ્યની MILK ઉત્પાદકતા સતત વધી રહી છે, આ પ્રયોગશાળામાં ઉત્પાદિત જાતિય વીર્યના ઉપયોગ દ્વારા 90 ટકાથી વધુ પ્રાણીઓ ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળા વાછરડાઓને જન્મ આપે છે. વધુમાં, રાજ્ય સરકારની સંસ્થાઓમાં જાતિય વીર્યનો ઉપયોગ કરીને કૃત્રિમ ગર્ભાધાન માટેની વર્તમાન ફી 300 થી ઘટાડીને 50 કરવામાં આવી છે.
આ ઉપરાંત, સરકાર ઉચ્ચ આનુવંશિક-ગુણવત્તાવાળા માદા પશુઓની સંખ્યામાં વધારો કરવા માટે પશુઓમાં IVF ને પ્રોત્સાહન આપી રહી છે જેથી ઉચ્ચ દૂધ ઉત્પાદન થાય. સરકાર આ પ્રક્રિયા માટે 25,000 ની સહાય પૂરી પાડે છે, જેની કિંમત 19,780 છે, જે પશુપાલકોને IVF સારવાર માટે માત્ર 5,000 ચૂકવવાની મંજૂરી આપે છે.
આ પ્રયાસોના પરિણામે ગુજરાતમાં દૂધ ઉત્પાદકતામાં નોંધપાત્ર વધારો જોવા મળ્યો છે. 2000-01 ની સરખામણીમાં, 2022-23માં દેશી ગાયોની દૂધ ઉત્પાદકતામાં 57 ટકા, સંકર ગાયોમાં 31 ટકા, ભેંસોમાં 38 ટકા અને બકરીઓમાં સરેરાશ 51 ટકાનો વધારો થયો છે.
